1. Wprowadzenie
1.1. Przesłanki raportu
1.1.1. Upoważnienie Grupy Roboczej ds. Odbiorców Detalicznych
Grupa Europejskich Regulatorów Energii Elektrycznej i Gazu (ERGEG) jest organizacją, dzięki której regulatorzy z krajów członkowskich stają się formalnymi doradcami Komisji Europejskiej. Program Pracy na rok 2005 odzwierciedla cele Grupy oraz odnosi się do oczekiwań Komisji wobec działalności ERGEG.
Prace ERGEG w roku 2005 zostały zorganizowane w trzech grupach roboczych zwanych Grupami Roboczymi (ang. Focus Groups): Grupa Robocza ds. Odbiorców Detalicznych Sektora Elektroenergetyki (ang. The Electricity Focus Group), Grupa Robocza ds. Sektora Gazu (ang. The Gas Focus Group) oraz Grupa Robocza ds. Odbiorców Detalicznych (ang. The Customer Focus Group). Prace Grupy Roboczej ds. Odbiorców Detalicznych realizowano za pomocą zespołu zadaniowego, zwanego Zespołem Zadaniowym ds. Ochrony Odbiorcy i Zmiany Sprzedawcy (ang. Consumer Protection and Customer Switching Task Force).
Prace Grupy Roboczej ds. Odbiorców Detalicznych i Zespołu Zadaniowego ds. Ochrony Odbiorcy i Zmiany Sprzedawcy skupiają się na trzech obszarach: ochrona odbiorcy, zmiana sprzedawcy oraz przejrzystość cen na rynkach energii elektrycznej i gazu. Główna uwaga skoncentrowana jest na rynkach detalicznych będących miejscem działania małych i średnich odbiorców.
W obszarze ochrony odbiorców, dyrektywy 2003/54/WE i 2003/55/WE zapewniają ochronę gospodarstwom domowym i małym przedsiębiorstwom poprzez prawo do korzystania z usługi powszechnej (ang. universal service), tzn. zapewnienie odbiorcom ciągłości sprzedaży energii po rozsądnych i przejrzystych cenach. W art. 3 i Załączniku A dyrektywy przedstawiono szczegółowo środki ochrony odbiorców. Jednym z głównych zadań Grupy Roboczej ds. Odbiorców Detalicznych i jej Zespołu Zadaniowego ds. Interesów Odbiorcy i Zmiany Sprzedawcy była ocena, czy i w jaki sposób dyrektywy zostały dotychczas wdrożone w poszczególnych krajach członkowskich.
Innym ważnym zagadnieniem jest opracowanie propozycji najlepszej praktyki wzakresie zmiany sprzedawcy. Możliwość zmiany sprzedawcy w krótkim czasie oraz bez przeszkód stanowi niezbędny warunek funkcjonowania efektywnego rynku. Ponadto, aby umożliwić odbiorcom wybór spośród różnych sprzedawców energii, niezbędna jest również przejrzystość cen. Bez łatwej weryfikacji cen energii, oddzielonych od innych elementów składowych, takich jak koszty korzystania z sieci lub podatki, niemożliwe jest przeprowadzenie skutecznego porównania cen.
1.1.2. Raport CFG dotyczący zmiany sprzedawcy
Niniejszy raport jest jednym z trzech raportów przygotowanych dla Grupy Roboczej ds. Odbiorców Detalicznych. Podsumowuje i analizuje odpowiedzi nadesłane przez członków ERGEG do kwestionariusza opracowanego i rozesłanego przez Zespół Zadaniowy ds. Interesów Odbiorcy i Zmiany Sprzedawcy.
Raport obejmuje tematykę dotyczącą zasad i praktyk stosowanych w zakresie zmiany sprzedawcy w krajach członkowskich ERGEG. W raporcie opisano, w jaki sposób ww. zasady i praktyki się zmieniały, jaki jest stan obecny oraz stan docelowy.
Raport dotyczy zarówno rynku energii elektrycznej, jak i rynku gazu (jakkolwiek dużo mniejsza liczba odpowiedzi dotyczy rynku gazu). O ile nie jest wskazane inaczej, wyniki raportu odnoszą się do obu rynków, należy jednak mieć na uwadze, że odzwierciedlają one w większym stopniu sytuację na rynku energii elektrycznej.
Główna uwaga skupia się na odbiorcach w gospodarstwach domowych oraz na małych i średnich przedsiębiorstwach1). Te grupy odbiorców uważa się za najbardziej wrażliwe (ang. vulnerable) z ekonomicznego punktu widzenia na zliberalizowanych rynkach energii.
Niniejszy raport należy traktować jako przegląd, który, w miarę możliwości stworzonych przez nadesłane odpowiedzi, wyczerpująco opisuje temat badań. Należy zaznaczyć, że raport jedynie przedstawia, a nie ocenia odpowiedzi przesłane przez respondentów. Opracowanie propozycji zawierającej wskazanie najlepszej praktyki dot. zmiany sprzedawcy będzie stanowić oddzielne zadanie Grupy Roboczej i Zespołu Zadaniowego. W pracach tych zostaną wykorzystane informacje zawarte w niniejszym raporcie.
Przykłady podane w raporcie nie mają na celu wskazywania najlepszej praktyki, lecz prezentują różne sposoby podejścia do omawianych kwestii. W wielu wypadkach przedstawione przykłady zostały opracowane na podstawie najbardziej wyczerpujących odpowiedzi (często jako przykłady podawane są wszystkie najbardziej wyczerpujące odpowiedzi).
1.1.3. Kwestionariusz dotyczący zmiany sprzedawcy
Kwestionariusz dotyczący zmiany sprzedawcy (nazywany dalej kwestionariuszem CSP)2) został opracowany w kwietniu 2005 r. i rozesłany do organów ds. regulacji energetyki państw członkowskich ERGEG w celu wypełnienia i odesłania. Termin ostateczny nadsyłania odpowiedzi został wyznaczony na 1 czerwca 2005 r.
Kwestionariusz składał się z 8 części wymienionych poniżej, zawierających pytania dotyczące zmiany sprzedawcy:
- Przegląd sytuacji przed liberalizacją
- Zmiana sprzedawcy
- Wymagania pomiarowe
- Elektroniczna wymiana danych
- Przeszkody w procesie zmiany sprzedawcy
- Plany i programy wspomagające i ułatwiające zmianę sprzedawcy
- Poziom aktywności w zakresie zmiany sprzedawcy
- Inne zagadnienia związane ze zmianą sprzedawcy
1.1.4. Odpowiedzi do kwestionariusza CSP
Odpowiedzi do kwestionariusza CSP przesłały łącznie 22 kraje: Austria, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Wielka Brytania, Węgry, Irlandia, Włochy, hotwa, Litwa, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja i Turcja.
Należy zauważyć, iż z uwagi na zróżnicowany poziom liberalizacji rynków energii pomiędzy ww. krajami, niektóre pytania są mniej adekwatne w poszczególnych przypadkach. Fakt ten, jak również kwestia zróżnicowania w poziomie zaangażowania regulatora i kontroli z jego strony oraz zróżnicowanie w długości okresu czasu przeznaczonego na odpowiedź, powoduje, że również zakres informacji uzyskanych od poszczególnych krajów znacznie się różni.
Mimo dostępności roboczej wersji podręcznika definicji ERGEG (stosowanych w raporcie w miarę możliwości), pewne kwestie pozostają do wyjaśnienia w tym obszarze badania. Poczyniono wysiłki w celu zapewnienia spójności terminologii i znaczeń, jednak niektóre różnice pozostały w związku z niezwykle szerokim zakresem nazewnictwa stosowanego w odpowiedziach do kwestionariusza.
1) Należy mieć na uwadze, że definicje małych i średnich przedsiębiorstw w poszczególnych krajach europejskich są znacznie zróżnicowane.
2) CSP (ang. Customer Switching Processes) - procesy zmiany Sprzedawcy.