2. Grupa Robocza ds. Odbiorców Detalicznych ERGEG
Mariola Juszczuk: przedstawiciel Prezesa URE w Grupie Roboczej ds. Odbiorców Detalicznych oraz w Grupie Zadaniowej ds. Ochrony Odbiorców i Zmiany Sprzedawcy
Grupa Robocza ds. Odbiorców Detalicznych została powołana w ramach Grupy Europejskich Regulatorów Energii Elektrycznej i Gazu (ang. European Regulators Group for Electricity and Gas - ERGEG) jako odpowiedź europejskich organów regulacyjnych na oczekiwania Komisji Europejskiej w odniesieniu do działań przygotowawczych do mającej niebawem nastąpić pełnej liberalizacji rynków energii elektrycznej i gazu. Pomimo że w porównaniu z innymi gremiami ERGEG-u grupa powstała stosunkowo późno (pierwsze posiedzenie odbyło się w lutym 2005 r.), to biorąc pod uwagę znaczenie i zakres działania z całą pewnością można stwierdzić, że na równi z innymi jej dorobek na trwałe wpisał się w tworzenie jednolitego europejskiego rynku energii.
Grupa Robocza ds. Odbiorców Detalicznych stanowiła istotne novum. W przeciwieństwie do innych, nie miała swojego odpowiednika w strukturach Rady Europejskich Regulatorów Energii (Council of European Energy Regulators - CEER), a plan jej pracy nie był bezpośrednią kontynuacją zadań realizowanych w CEER. Nie jest więc dziełem przypadku, że od początku istnienia w posiedzeniach i dyskusjach w ramach grupy regularnie uczestniczą przedstawiciele Komisji Europejskiej, którzy nadzorują postęp prac oraz zapewniają koordynację z działaniami podejmowanymi w Komisji Europejskiej.
W 2005 r., postrzeganym również jako swoisty okres adaptacyjny, Grupa Robocza składała się tylko z jednej grupy zadaniowej, tj. do spraw ochrony odbiorców i zmiany sprzedawcy (ang. Customer Protection and Customer Switching Task Force), co w praktyce oznaczało, że podczas posiedzeń obu gremiów spotykali się i dyskutowali w zasadzie ci sami ludzie - przedstawiciele organów regulacyjnych z 22 państw członkowskich Unii Europejskiej. Niewątpliwie wpłynęło to na charakter i jakość pracy. Mimo znacznych rozbieżności w tempie liberalizacji rynków energii w poszczególnych krajach, członkowie grupy wychodzili z założenia, iż, oprócz realizacji zadań zawartych w formalnym „Planie pracy ERGEG na 2005 r.", celem ich działalności jest również uczenie się od siebie nawzajem, szczególnie - „na cudzych błędach".
Plan zadań Grupy Roboczej na 2005 r. zakładał badanie realizacji obowiązków publicznoprawnych w poszczególnych krajach oraz gwarantowanej zapisami tzw. Nowych Dyrektyw (elektroenergetycznej i gazowej1) ochrony interesów odbiorców, w tym analizę stosunku odbiorców do usług dostawy energii elektrycznej i gazu oraz ich jakości a także opracowanie wytycznych dotyczących procesu zmiany sprzedawcy oraz przejrzystości cen, rachunków i umów przedstawianych odbiorcom końcowym.
Dla realizacji tak sformułowanych zadań niezbędne okazało się przygotowanie wspólnego uniwersalnego słownika definicji (ang. Guidebook of definitions), który dzięki unifikacji rozumienia przez przedstawicieli krajowych organów regulacyjnych pojęć związanych z funkcjonowaniem odbiorców detalicznych na rynku energii, służyłby jako baza dla dalszych prac i dyskusji. Za podstawę do określenia zakresu terminów ujętych w słowniku posłużyły dyrektywy (pojęcia w nich występujące zostały przedstawione w pierwszej części słownika). W jego drugiej części znalazły się natomiast terminy, które mimo, że były powszechnie używane w krajach o w pełni zliberalizowanych rynkach energii, dla jednolitego odbioru w skali ogólnoeuropejskiej wymagały dodatkowego objaśnienia lub doprecyzowania. Dlatego też w słowniku zawarte zostały takie hasła jak: sprzedawca z urzędu, sprzedawca ostatniej szansy, licznik, punkt dostawy energii czy umowa kompleksowa. Znamienne, że do obecnego brzmienia definicji dochodzono metodą kolejnych przybliżeń, niejednokrotnie drogą intensywnej wymiany uwag i korespondencji, krok po kroku próbując eliminować rozbieżności wynikające z ich odmiennego ujęcia w systemach prawnych poszczególnych krajów członkowskich. Obecnie, po zatwierdzeniu ostatecznej wersji słownika przez Zgromadzenie Ogólne ERGEG, pojęcia z tego swoistego przewodnika po terminologii związanej z liberalizacją rynków energii można odnaleźć w załącznikach do Propozycji najlepszych praktyk.
Podobnie żmudne i pracochłonne, aczkolwiek poznawcze i w efekcie dostarczające unikalnej wiedzy, było opracowywanie raportów na temat zapewnienia w krajach członkowskich ochrony praw odbiorców końcowych, przejrzystości cen i rachunków oraz procesu zmiany sprzedawcy. W oparciu o wspomniane dokumenty zostały przygotowane tematyczne odpowiedniki Propozycji najlepszych praktyk.
W początkowej fazie, celem pozyskania niezbędnych informacji, członkowie grupy opracowali szczegółowe kwestionariusze, które zostały rozesłane do krajowych organów regulacyjnych. Zebrane w ten sposób dane zagregowano w pierwotnych wersjach raportów. Podczas dalszej obróbki tekstów raportów niejednokrotnie okazywało się, że z uwagi na odmienną formę kwestionariuszy i raportów informacje pochodzące z kwestionariuszy wymagają dalszego uzupełnienia bądź też usunięcia. W rezultacie, dla uzyskania spójności i poprawności merytorycznej, raporty kilkukrotnie poddawano redakcyjnej obróbce. Jakość oraz sprawność przebiegu tego skomplikowanego procesu grupa zawdzięcza w dużej mierze aktywności jej przewodniczącej - regulatorowi fińskiemu, która do współpracy oraz kompilacji tekstów i uwag zaangażowała specjalistyczny instytut badawczy VaasaEmg.
Nieco odmiennie przebiegał proces przygotowywania tekstów propozycji najlepszych praktyk. Członkowie grupy bogatsi o wiedzę i doświadczenia wynikające z przygotowywania raportów- wzięli udział w dwudniowych warsztatach zorganizowanych z inicjatywy przewodniczącej. Wybór formuły spotkania wiązał się z wnioskiem, że podczas przygotowywania propozycji najlepszych praktyk przedstawiciele organów regulacyjnych nie powinni działać w odosobnieniu. Istotny wkład może bowiem wnieść wymiana poglądów oraz konsultacje z przedstawicielami sektora posiadającymi wiedzę o praktycznych aspektach przedmiotowej problematyki i implikacjach proponowanych rozwiązań. Na warsztaty zostali zaproszeni zatem nie tylko członkowie tak znanych organizacji branżowych jak: Eurogas, Eurelectric czy GEODE2), lecz również federacji konsumenckich (europejski BEUC3), brytyjski Energy-watch) i zrzeszeń przedsiębiorstw na szczeblu regionalnym (np. skandynawski Svensk Energi). Pierwszy dzień warsztatów poświęcono przede wszystkim prezentacjom i dyskusjom. Na ich podstawie, drugiego dnia, zorganizowana została sesja, podczas której, pracujący w kilkuosobowych zespołach, członkowie grupy wspólnie sformułowali tezy do propozycji najlepszych praktyk. W oparciu o hasłowe założenia, przedstawiciel regulatora norweskiego oraz przewodnicząca grupy przygotowali pierwsze wersje dokumentów, zawierających propozycje najlepszych praktyk, które zostały zaprezentowane na kolejnym posiedzeniu grupy. Podczas tego spotkania doprecyzowana i uzgodniona została ramowa zawartość wszystkich trzech propozycji najlepszych praktyk. Na dalszym etapie, prace nad poszczególnymi tekstami przebiegały w „zwykłym" - roboczym trybie. Harmonizacji podlegała ich treść i układ. Iteracyjnie, uwzględniając uwagi pochodzące od poszczególnych członków grupy, nanoszono kolejne poprawki merytoryczne i redakcyjne. Ostatecznie, powstała wersja tekstu, którazostała opublikowana na stronie internetowej ERGEG oraz poddana procesowi publicznych konsultacji z udziałem uczestników rynków z poszczególnych krajów członkowskich. Część uwag została uwzględniona a w lipcu bieżącego roku teksty zostały poddane procedurze formalnego zatwierdzania przez Zgromadzenie Ogólne ERGEG.
Nie przypadkowo dokumenty w oryginale zostały zatytułowane jako propozycje - nie kodeksy - najlepszych praktyk. Opracowując Propozycje najlepszych praktyk, członkowie grupy zdawali sobie sprawę, że z uwagi na zróżnicowany stopień zaawansowania mechanizmów rynkowych w krajach członkowskich, wdrażanie wskazanych w dokumentach priorytetów może napotkać różnorodne bariery. Z tego względu sformułowane tezy mają charakter indykatywny, nie są obligatoryjne i wprost wiążące.
Warto odnotować również fakt, że w procesie opracowywania dokumentów i analizowania bieżącej sytuacji odbiorców energii nikt nie zamierzał wskazywać i piętnować negatywnych praktyk krajowych. Wręcz przeciwnie, jednogłośnie zdecydowano się na wskazanie praktyk najbardziej korzystnych i prokonsumenckich. Z drugiej strony, propozycje najlepszych praktyk to... wynik konkretnych doświadczeń, realizowanych i upowszechnianych w krajach przodujących w dziele liberalizacji. To właśnie za sprawą wdrożonych rozwiązań interesy odbiorców energii w innych państwach są należycie chronione, a jakość świadczonych usług odpowiada założeniom sformułowanym w dyrektywach. Wypada więc i należy je naśladować.
Mam nadzieję, że świadomość tego będzie towarzyszyć czytelnikom niniejszej publikacji, stanowiącej rezultat zbiorowego wysiłku i zaangażowania.
1) Chodzi o: dyrektywę 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej uchylającą dyrektywę 96/92/WE oraz dyrektywę 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącą wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającą dyrektywę 98/30/WE.
2) European Group of Energy Distribution Companies and Organisations.
3) Bureau cle Europeen des Unions de Consommateurs.