I. WPROWADZENIE
A. ZAKRES TEMATYCZNY
- Traktat Karty Energetycznej (TKE) zawiera szeroką gamę istotnych dla sektora energetycznego postanowień dotyczących, między innymi, handlu (obrotu), przesyłania energii, inwestycji i konkurencji. Opracowanie to jest natomiast ograniczone tylko do problemów handlu energią.
- Ponadto, prezentowany materiał jest zawężony do dwóch aspektów. Po pierwsze, dotyczy on wyłącznie zasad WTO, które zostały włączone do TKE (nie zaś zasad TKE w Artykule 5 dotyczących narzędzi inwestycyjnych związanych z handlem, ani zasad TKE w zakresie ceł i innych opłat w Artykule 29). Po drugie, jego głównym przedmiotem (obszarem zainteresowania) jest handel materiałami i produktami energetycznymi, pomimo że te same zasady WTO*) stosowane są, zgodnie z TKE, również do handlu urządzeniami energetycznymi. W rzeczywistości bowiem, gdy handel materiałami i produktami energetycznymi charakteryzuje szczególna specyfika, co rodzi wiele nowych kwestii, to handel urządzeniami energetycznymi nie różni się w zasadniczych aspektach od handlu innymi produktami przemysłowymi. Niemniej jednak, również handel urządzeniami energetycznymi będzie przedmiotem specjalnej uwagi.
B. O POTRZEBIE NINIEJSZEGO OPRACOWANIA
- Istnieje wiele opracowań poświęconych WTO i jej kompleksowemu reżimowi prawnemu. Także w ramach TKE powstał już dokument podsumowujący zasady WTO, które włączone zostały do TKE.
- Pomimo tego, dla wielu osób związanych z sektorem energetycznym pozostaje niejasne, co oznaczają zasady WTO w odniesieniu do handlu energią. W istocie, handel energią ma tak wiele cech szczególnych (wyjątkowe właściwości fizyczne wielu produktów energetycznych i sposób, w jaki one przekraczają granice; historia państwowych i pionowo zintegrowanych operatorów, którzy kontrolowali sektor, bądź nadal go kontrolują; istnienie naturalnych monopoli; etc.), że reguły WTO, stosowane do handlu energią, wymagają specjalnej uwagi i pozostają otwarte do dyskusji, także wewnątrz wspólnot handlowych. Dlatego też Układające się Strony Traktatu Karty Energetycznej zwróciły się do Sekretariatu o opracowanie materiału, który pomógłby im zrozumieć stosowanie zasad WTO w handlu materiałami i produktami energetycznymi i tym samym pomóc stronom traktatu, w szczególności tym, którzy nie są jeszcze członkami WTO, w ich staraniach zmierzających do wypełnienia handlowych postanowień TKE.
- W tym właśnie celu Sekretariat opracował niniejszy dokument. Omawia on ustalenia i zasady WTO mające zastosowanie do zasad Traktatu Karty Energetycznej, a w szczególności, wpływ tych zasad na handel materiałami i produktami energetycznymi. Zawiera on także przegląd tych ustaleń WTO, które mimo że nie znajdują zastosowania w kontekście TKE, posiadają istotne znaczenie dla handlu energią. Publikacja ta nie została pomyślana jako narzędzie konstytuujące jakąkolwiek oficjalną bądź nieoficjalną wykładnię zasad WTO i jej praktyk, ani też w żadnym stopniu nie przesądza stanowiska jakiejkolwiek strony – sygnatariusza TKE w sprawie interpretacji zasad i praktyk WTO, które są, bądź mogą być, stosowane w kontekście TKE. Twórcami takiej formalnej interpretacji mogą być bowiem wyłącznie członkowie WTO i/lub Układające się Strony TKE. Celem niniejszego opracowania jest natomiast wyjaśnienie pewnych podstawowych zasad i, w przypadku wątpliwości, określenie problemu i jego możliwego rozwiązania. W tym celu odniesiono się do odpowiednich raportów GATT/WTO dotyczących rozwiązywania sporów, w których niektóre z zasad GATT/WTO zostały zastosowane do konkretnych przypadków przez kolejne Panele GATT/WTO i/lub Organu Apelacyjnego (Appellate Body) WTO. Podkreślmy jednak, że raporty te nie tworzą – w sensie prawnym – znaczenia precedensowego, w praktyce jednak ich ustalenia często są przywoływane zarówno przez członków WTO, jak i w kolejnych raportach panelowych i raportach Organu Apelacyjnego.
C. STRUKTURA OPRACOWANIA
- Przed dokładnym przyjrzeniem się poszczególnym zasadom WTO, które znajdują zastosowanie do sektora energetycznego, celowe jest przeanalizowanie dwóch zagadnień o charakterze ogólnym. Po pierwsze więc dokument wyjaśnia, dlaczego handel energią jest tak specyficzny i czym różni się od handlu innymi towarami (przemysłowymi i rolnymi). Po drugie, podjęta została próba wyjaśnienia wszelkich budzących wątpliwości aspektów w sprawie tego, co oznacza i do czego zmierza WTO i jej prawne regulacje.
- Po zakreśleniu ogólnych ram rozważań, trzeci rozdział poświęcony zostanie omówieniu odpowiednich zasad WTO. Przedstawione będą kolejne porozumienia, począwszy od Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu (General Agreement on Tariffs and Trade – „GATT”) 1994 (część, która zajmie większość miejsca w niniejszym opracowaniu) i przechodząc następnie do Porozumienia w sprawie Barier Technicznych Handlu (Agreement on Technical Barriers to Trade), do tak zwanych porozumień w sprawie środków zaradczych (trade remedies agreements) w sprawie dumpingu, subsydiów i środków ochronnych oraz, w końcu, do bardziej technicznych porozumień dotyczących dostępu do rynku (licencjonowanie importu, reguły pochodzenia, wartości celnej i inspekcji przedwysyłkowej).
- Czwarty i ostatni rozdział tego opracowania poświęcony będzie porozumieniu WTO, które nie zostało włączone do TKE: Ogólny Układ w sprawie Handlu Usługami (General Agreement on Trade in Services „GATS”). Uzasadnieniem podjęcia tego tematu jest fakt, że (1) wiele elementów handlu energią jest faktycznie skategoryzowanych jako handel usługami; i (2) strony TKE mogą w przyszłości włączyć do traktatu niektóre części układu GATS, co jest szczególnie ważne dla regulacji handlu energią. Ten czwarty rozdział podkreśla różnice między produktami i usługami energetycznymi, a także podsumowuje podstawowe zasady GATS.
*)Od tłumacza:
W przekładzie tekstu na język polski wykorzystano stosowne fragmenty tłumaczeń następujących dokumentów WTO:
| - | Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO) sporządzonego w Marakeszu 15 kwietnia 1994 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483); |
| - | Tekstów Porozumień WTO stanowiących Załączniki do Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO) (Dz. U. z 1996 r. Nr 9, poz. 54, Nr 32, poz. 143 oraz z 1998 r. Nr 34, poz. 195); |
| - | Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu, wyd.: Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego. |
[ WSTĘP DO WYDANIA POLSKIEGO ] [ Spis treści ] [ NA CZYM POLEGA SPECYFIKA HANDLU ENERGIĄ ]
Data publikacji : 19.08.2005