3.11 Podsumowanie
Tendencję, która wyłania się z powyższych relacji można by określić jako skłonność przedsiębiorstw ciepłowniczych do zawyżania własnych kosztów lub – w pewnym sensie – automatycznego traktowania wszystkich kosztów, niezależnie od okoliczności ich poniesienia, jako w pełni uzasadnionych. Jako kosztów w gruncie rzeczy uzasadniających roszczenie wobec odbiorców ciepła. Takie podejście stwarza warunki do nadmiernego wzrostu cen i opłat za ciepło, i ostatecznie prowadzi do wzrostu kosztów utrzymania ludności lub nawet obniżenia jej dochodów realnych. Przedsiębiorstwa również dość powszechnie dążą zarówno do przerzucenia na odbiorców całkowitych kosztów niezbędnych inwestycji, jak i nawet związanego z tym ryzyka. Stosunkowo często zdarzają się próby wykorzystania inwestycji do uzyskania nadzwyczajnych korzyści przez przedsiębiorstwa lub zwrotu poniesionych nakładów w bezzasadnie krótkim czasie. Praktyka oddziałów terenowych URE przekonująco dowodzi więc rzeczy dla wielu oczywistej, że nawet w warunkach gospodarki rynkowej regulacja energetyki cieplnej jest nie tylko potrzebna, ale nawet wręcz nieodzowna.
Doświadczenia oddziałów terenowych są zarazem dowodem na to, że regulacja w ciepłownictwie stanowi zadanie niezwykle złożone. Do najważniejszych aspektów tej złożoności należą:
| - | skrajnie wysoki poziom uzależnienia wytwarzania ciepła od węgla kamiennego jako paliwa; |
| - | duży stopień zużycia urządzeń wytwórczych i sieci przesyłowych, odziedziczony po wcześniejszym systemie gospodarczym; |
| - | pułapka kosztowa modernizacji technologii wytwarzania ciepła, wynikająca z tego, że z jednej strony, unowocześnienie technologii z reguły wymaga zastąpienia węgla przez inne paliwa konwencjonalne, które są znacznie droższe, a z drugiej strony ze słabości kapitałowej większości przedsiębiorstw ciepłowniczych, co zmusza te przedsiębiorstwa do powierzania inwestycji modernizacyjnych „trzeciej stronie finansującej”, tj. wyspecjalizowanym, firmom typu ESCO, dążącym do osiągnięcia wysokiej marży i zwrotu poniesionych nakładów w bardzo krótkim czasie; |
| - | pułapka cenowa inwestowania w ochronę środowiska, polegająca na występowaniu mechanizmów skłaniających przedsiębiorstwa ciepłownicze do przedsięwzięć ograniczających zanieczyszczenie przyrody oraz jednoczesnym niedorozwoju instytucji i instrumentów finansowania tych przedsięwzięć, co wywołuje tendencję do bezpośredniego i istotnego wzrostu cen ciepła w konsekwencji inwestycji ekologicznej; |
| - | mała stabilność cen paliw, zwłaszcza paliw alternatywnych wobec węgla; |
| - | zmienność zasad regulacji ciepłownictwa w latach 1990-2002; |
| - | trudności w spójnej regulacji zachowania przedsiębiorstw działających w skojarzeniu (odrębne „taryfowanie” elektryczności i ciepła); |
| - | potrzeba poszukiwania unikalnych rozwiązań w nie porównywalnych sytuacjach, np. w przypadku przedsiębiorstw ciepłowniczych rozproszonych terytorialnie lub w przypadku odnawialnych źródeł ciepła właściwych dla pewnych niewielkich jednostek terytorialnych; |
| - | zakłócenia związane z udziałem w procesie regulacji reprezentacji odbiorców ciepła (lobbying i partykularne interesy grupowe a interes ogólny). |
Pomimo tej złożoności, doświadczenia oddziałów terenowych nasuwają wniosek o stosunkowo wysokiej skuteczności procesu regulacji. Regulator wydaje się prawidłowo postrzegać jej główne aspekty i właściwie reagować w sytuacji naruszania przez przedsiębiorstwa ciepłownicze postanowień ustawy – Prawo energetyczne. Relacje między regulatorem a przedsiębiorstwami ciepłowniczymi cechuje specyficzna asymetria, skłaniająca te ostatnie do uległości wobec postulatów regulatora i poszukiwania rozwiązań kompromisowych. Występuje tu wyraźna, choć „odwrócona”, analogia do relacji między przedsiębiorstwami ciepłowniczymi a odbiorcami finalnymi ciepła, w przypadku której owa asymetryczność umożliwia przedsiębiorstwom osiąganie dodatkowych korzyści kosztem odbiorców. Doświadczenia oddziałów terenowych URE sugerują, że ów proces „moderacji” między tymi dwiema asymetriami relacji w ciepłownictwie zapewnia na ogół łączną realizację interesu konsumenta jak i przedsiębiorstwa oraz że z biegiem czasu na ogół przybiera coraz bardziej sprawną formę.
Oddziały terenowe, pomimo krótkiego okresu obserwacji, dostrzegają już liczne, autonomiczne działania przedsiębiorstw ciepłowniczych zmierzające do zwiększenia efektywności, oparte na długofalowym rachunku ekonomicznym. Biorąc pod uwagę wspomnianą wcześniej „naturalną” skłonność przedsiębiorstw do przerzucania na konsumentów całego ryzyka własnej działalności, a w związku z tym do nieliczenia się z jej kosztami, jest to trend niewątpliwie korzystny.
[ Rozdział 3. Regulacja dominującego wytwórcy i dystrybutora ciepła, przedsiębiorstw rozproszonych i z udziałem kapitału zagranicznego we wrocławskim Południowo-Zachodnim Oddziale Terenowym ] [ Spis treści ]