Nawigacja

2.3 Ewolucja procesu regulacji cen i stawek opłat w latach 1999-2001

2.3.1 Rok 1999 – pierwsze doświadczenia

W związku z wprowadzonymi z dniem 1 stycznia 1999 r. radykalnymi zmianami zasad ustalania cen ciepła, do Urzędu Regulacji Energetyki napływały od przedsiębiorstw energetycznych liczne zapytania, dotyczące przygotowania taryf stosownie do przepisów Prawa energetycznego. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorstw, w „Rzeczpospolitej” z dnia 8 grudnia 1998 r. został opublikowany komunikat Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Zawierał on podstawowe informacje o sposobie sformułowania wniosku o zatwierdzenie taryfy. W nawiązaniu do tego komunikatu, do wszystkich przedsiębiorstw energetycznych posiadających koncesje zostało również wystosowane pismo z dnia 11 grudnia 1998 r., zawierające szczegółowe wskazówki co do zawartości uzasadnienia wniosku o zatwierdzenie taryfy oraz sposobu jej skonstruowania. Pismo to zostało również opublikowane w Biuletynie Urzędu Regulacji Energetyki Nr 1/99. Oprócz tego przeprowadzono spotkania informacyjne z przedsiębiorstwami ciepłowniczymi, których celem było wyjaśnienie wątpliwości związanych z procesem taryfowania.

Wszczynanie i prowadzenie postępowań administracyjnych w sprawach zatwierdzenia, odmowy zatwierdzenia lub zwolnienia z obowiązku zatwierdzenia taryf dla ciepła należało do właściwości rzeczowej oddziałów terenowych URE, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 1998 r. (Dz. U. Nr 162, poz. 1141). Wszyscy dyrektorzy oddziałów terenowych otrzymali od Prezesa URE upoważnienia do wydawania decyzji administracyjnych w sprawach zatwierdzenia i odmowy zatwierdzenia taryf dla ciepła.

Dla zapewnienia spójności i usprawnienia procesu zatwierdzania taryf przedstawianych przez przedsiębiorstwa energetyczne, opracowane zostały „Wskazówki metodyczne sprawdzania wniosków o zatwierdzenie taryfy”. Miało to na celu określenie podstaw metodologicznych i sposobu postępowania przy dokonywaniu oceny wniosków o zatwierdzenie taryfy dla ciepła oraz stworzenie jednolitego w całym urzędzie podejścia do procesu zatwierdzania taryf. Proces zatwierdzania taryf nadzorowany był przez stałą Komisję do Spraw Taryf. Do zadań Komisji, będącej pomocniczym organem kolegialnym Prezesa URE, należało w szczególności rekomendowanie Prezesowi URE do zatwierdzenia taryf przedłożonych przez przedsiębiorstwa energetyczne.

Na przełomie lat 1998/99 regulator oczekiwał, że z możliwości ustalenia taryf dla ciepła wg nowych zasad skorzysta przeważająca liczba przedsiębiorstw energetycznych wkrótce po zaprzestaniu ustalania taryf przez Ministra Finansów, tj. w pierwszym kwartale 1999 r. Tymczasem stan faktyczny znacznie odbiegał od oczekiwań. Pierwsze taryfy zatwierdzone zostały w poszczególnych oddziałach terenowych w lutym lub marcu, a wg stanu na 19 maja tylko 53 przedsiębiorstwa posiadały zatwierdzone taryfy, a 104 taryfy były w trakcie rozpatrywania, na 14 czerwca odpowiednio: 85 i 107 taryf, na 27 września odpowiednio: 232 i 168 taryf, na 4 października odpowiednio: 254 i 162 taryfy. Wg stanu na koniec 1999 r. zostało zatwierdzonych 406 taryf dla ciepła, a 104 taryfy były w trakcie rozpatrywania. Z uwagi na stwierdzenie niezgodności taryf z zasadami i przepisami, o których mowa w art. 45 i 46 Prawa energetycznego, do końca 1999 r. wydano 41 decyzji odmawiających zatwierdzenia taryf dla ciepła.

Przedkładane do zatwierdzenia taryfy często zawierały braki formalne, merytoryczne, błędy rachunkowe, a poza tym były niekompletne i dlatego wnioskodawcy byli wzywani do poprawienia lub uzupełnienia wniosków taryfowych. Spowodowało to, iż w większości przypadków określony w Prawie energetycznym 30-dniowy termin, zgodnie z art. 35 § 5 Kpa, ulegał przedłużeniu o okres niezbędny do złożenia wyjaśnień przez przedsiębiorstwo.

Część prowadzonych w oddziałach terenowych postępowań nie zakończyła się merytorycznym rozstrzygnięciem, lecz decyzjami o umorzeniu lub pozostawieniu wniosku bez rozpoznania. Najczęstszymi przyczynami umorzeń były wnioski o umorzenie postępowania, składane przez przedsiębiorstwa energetyczne na podstawie art. 105 § 2 Kpa. Decyzje o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania wydawane były w przypadku nie uzupełnienia przez wnioskodawcę braków formalnych wniosku i taryfy. We wszystkich oddziałach terenowych zakończono w ten sposób do końca 1999 r. 230 postępowań. Większość przedsiębiorstw, których wnioski zostały pozostawione bez rozpoznania ponownie złożyło wnioski o zatwierdzenie taryfy.

Wiele przedsiębiorstw energetycznych miało poważne problemy zarówno z właściwą interpretacją nowych przepisów, jak i z właściwym opracowaniem na ich podstawie taryf dla ciepła. Problemy te związane były przede wszystkim z kalkulacją cen i stawek opłat na podstawie kosztów uzasadnionych. Poprzednie ceny bardzo często nie miały nic wspólnego z faktycznie ponoszonymi uzasadnionymi kosztami prowadzonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa zazwyczaj stosowały jednakowe ceny dla wszystkich odbiorców, niezależnie od zróżnicowanego zakresu świadczonych im usług. Zdarzały się też przypadki bardzo dużego zróżnicowania cen dla odbiorców, którym świadczono ten sam zakres usług. Wynikało to stąd, że w minionym okresie przedsiębiorstwa zazwyczaj nie prowadziły ewidencji kosztów w sposób umożliwiający zidentyfikowanie wielkości kosztów poniesionych na poszczególne rodzaje działalności związanej z zaopatrzeniem w ciepło, jak również poniesionych w związku ze świadczeniem usług danej grupie odbiorców. Prawo energetyczne (art. 44) zobowiązało przedsiębiorstwa do prowadzenia, w ramach zakładowych planów kont, szczegółowej w tym zakresie ewidencji księgowej, która zgodnie z pierwszym rozporządzeniem taryfowym była podstawą do ustalania kosztów uzasadnionych poniesionych w poprzednim roku obrotowym. Koszty te były podstawą kalkulacji cen i stawek opłat, odpowiednich dla rodzaju prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności gospodarczej związanej z zaopatrzeniem w ciepło i zróżnicowanych dla poszczególnych grup odbiorców w zależności od zakresu tej działalności.

Najczęściej w składanych wnioskach taryfowych występowały nieprawidłowości dotyczące:

  • utożsamiania wszystkich wydatków poniesionych przez przedsiębiorstwo z kosztami uzasadnionymi,
  • niewłaściwego przypisywania kosztów poszczególnym grupom odbiorców, a także niewłaściwego podziału na grupy odbiorców,
  • błędnego rozumienia przez przedsiębiorstwa pojęcia planowanych kosztów modernizacji i rozwoju oraz kosztów związanych z realizacją inwestycji w zakresie ochrony środowiska; utożsamiane one były często z nakładami inwestycyjnymi, co powodowało nieuzasadniony poziom jednostkowych kosztów stanowiących podstawę do ustalania cen i stawek opłat,
  • używania w taryfie definicji i określeń niezgodnych z przepisami, jak również przywoływania przepisów, które przestały obowiązywać,
  • umieszczania w taryfie rodzajów cen i stawek opłat odmiennych od określonych w rozporządzeniu taryfowym, albo niezgodnych z zakresem prowadzonej przez przedsiębiorstwo działalności,
  • niewłaściwie ustalanych bonifikat, upustów i opłat z tytułu niedotrzymania przez strony warunków umowy, jak też niewłaściwie określanych opłat za nielegalny pobór ciepła,
  • podpisywania wniosków przez osoby nie uprawnione.

Wszystkie wnioski taryfowe złożone przez przedsiębiorstwa energetyczne były przedmiotem wnikliwej analizy, w szczególności pod kątem ograniczeń cenowych przewidzianych w pierwszym rozporządzeniu taryfowym. Przy ustalaniu pierwszej taryfy, ze względu na ochronę interesów odbiorców, przedsiębiorstwa energetyczne nie mogły podwyższać ostatnio stosowanych cen i stawek opłat o więcej niż 15% (§ 54 ust. 2), z zastrzeżeniem, że przedsiębiorstwa energetyczne, w których uzasadnione koszty prowadzenia działalności gospodarczej dotyczącej zaopatrzenia w ciepło były w ostatnim roku obrotowym wyższe od uzyskanych z tego tytułu przychodów, mogły dokonać podwyżek ostatnio stosowanych cen i stawek opłat, w wysokości pozwalającej pokryć straty (§ 54 ust. 4).

Działania podjęte przez Prezesa URE doprowadziły do zatwierdzenia w taryfach cen i stawek opłat skalkulowanych w sposób zgodny z pierwszym rozporządzeniem taryfowym. Średnia arytmetyczna ze średniej podwyżki cen i stawek opłat, ustalonych w taryfach dla ciepła zatwierdzonych w 1999 r., wynosiła ok. 10% w stosunku do ostatnio stosowanych cen i stawek opłat.

Jednakże średnia arytmetyczna ze średniej podwyżki cen i stawek opłat nie uwzględnia wielkości sprzedaży ciepła, jak też zróżnicowanego zakresu działalności ciepłowniczej prowadzonej przez poszczególne przedsiębiorstwa (obejmującej tylko wytwarzanie ciepła, albo wytwarzanie oraz przesyłanie i dystrybucję ciepła, albo przesyłanie i dystrybucję oraz obrót ciepłem, albo wytwarzanie, przesyłanie i dystrybucję oraz obrót ciepłem, czy też tylko obrót ciepłem). Średnia arytmetyczna nie uwzględnia również rozliczenia w czasie terminów zatwierdzenia i wprowadzania do stosowania taryf (taryfa zaczyna obowiązywać nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia jej opublikowania). Taryfy dla ciepła zatwierdzone w roku 1999, w większości obowiązywały przez wiele miesięcy 2000 r., a część z nich nawet przez cały 2000 r. Tak więc nie można utożsamiać omawianej średniej arytmetycznej ze średnim wzrostem opłat poniesionych w 1999 r. przez odbiorców. Należy wskazać, że wg danych GUS, średnioroczny wzrost cen centralnego ogrzewania i ciepłej wody wyniósł w roku 1999 tylko 5,5%.

W większości przypadków wielkość podwyżki wynikająca z pierwotnego wniosku taryfowego przedsiębiorstwa została w wyniku przeprowadzonego postępowania obniżona. Zasada ustalenia wzrostu cen i stawek opłat nie większego niż 15% została uwzględniona w taryfach ok. 95% przedsiębiorstw. Natomiast w ok. 5% przedsiębiorstw uzasadnione koszty prowadzenia działalności gospodarczej dotyczącej zaopatrzenia w ciepło były w ostatnim roku obrotowym wyższe od uzyskanych z tego tytułu przychodów. Na podstawie § 54 ust. 4 pierwszego rozporządzenia taryfowego, przedsiębiorstwa te mogły dokonać podwyżki cen i stawek opłat ostatnio stosowanych zgodnie z zasadami określonymi w art. 45 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz art. 45 ust. 4 Prawa energetycznego. W każdym przypadku przedsiębiorstwa udokumentowały poniesione straty na działalności gospodarczej związanej z zaopatrzeniem w ciepło, i ustaliły ceny i stawki opłat zgodnie z wymaganiami art. 45.

Nie w każdej sytuacji wzrost cen i stawek opłat w przedsiębiorstwach był równoznaczny z takim samym wzrostem płatności dla odbiorców ciepła. Wzrost płatności dla odbiorców uzależniony był bowiem od wzrostu ostatnio stosowanych cen i stawek opłat we wszystkich przedsiębiorstwach energetycznych, które prowadziły działalność gospodarczą w zakresie zaopatrzenia w ciepło tych odbiorców. W przypadku, gdy jedno przedsiębiorstwo energetyczne prowadziło działalność gospodarczą w zakresie zaopatrzenia w ciepło danych odbiorców (zarówno w zakresie wytwarzania, jak i przesyłania i dystrybucji ciepła), to średni wzrost cen i stawek opłat w tym przedsiębiorstwie był równoznaczny ze średnim wzrostem cen i stawek opłat dla odbiorców. Dla poszczególnych grup odbiorców lub dla poszczególnych odbiorców w danej grupie mogły wystąpić odchylenia od tego średniego wzrostu, co mogło być spowodowane różnymi czynnikami, w szczególności: różnym stopniem wykorzystania przez odbiorców zamówionej mocy cieplnej, różnymi ostatnio stosowanymi przez przedsiębiorstwo systemami rozliczeń, nieuzasadnionym zróżnicowaniem poziomu ostatnio stosowanych cen i stawek opłat za ten sam zakres usług świadczonych przez przedsiębiorstwo itd.

Natomiast w przypadku, gdy zaopatrzenie w ciepło danych odbiorców następowało za pośrednictwem kilku przedsiębiorstw energetycznych, np. przedsiębiorstwa prowadzącego działalność w zakresie wytwarzania ciepła oraz przedsiębiorstwa prowadzącego działalność w zakresie przesyłania i dystrybucji oraz obrotu ciepłem, to na wzrost płatności miał wpływ wzrost cen i stawek opłat w obu przedsiębiorstwach. W takich przypadkach przedmiotem zainteresowania Prezesa URE był nie tylko wzrost cen i stawek opłat w każdym z tych przedsiębiorstw oddzielnie, ale także łączne skutki tych wzrostów dla odbiorców.

Do czasu zatwierdzenia taryfy przez Prezesa URE przedsiębiorstwa energetyczne stosują dotychczasowe ceny. Żaden z obowiązujących przepisów nie wyznaczał terminu, w którym przedsiębiorstwo energetyczne powinno złożyć wniosek o zatwierdzenie taryfy. Dopiero nowelizacja Prawa energetycznego dokonana w dniu 26 maja 2000 r. wprowadziła zmiany w art. 47 ust. 1, upoważniające Prezesa URE do zgłoszenia żądania, by przedsiębiorstwo energetyczne przedłożyło do zatwierdzenia taryfę.

Wg stanu na koniec 1999 r.,1001 przedsiębiorstw energetycznych posiadało koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej związanej z zaopatrzeniem w ciepło, z tego 406 (40,6%) miało zatwierdzone taryfy dla ciepła, a 104 taryfy (10,3%) były w trakcie rozpatrywania. Podmioty z zatwierdzonymi taryfami obejmowały ok. 65% zainstalowanej mocy cieplnej w przedsiębiorstwach energetycznych posiadających koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania ciepła, a podmioty, których taryfy były w trakcie rozpatrywania – ok. 5%.

Do końca 1999 r. blisko połowa przedsiębiorstw posiadających koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej związanej z zaopatrzeniem w ciepło nie wystąpiła z wnioskiem o zatwierdzenie taryfy dla ciepła. Przypuszczano wówczas, że były to przedsiębiorstwa, które musiałyby obniżyć stosowane ceny, nie wynikające z kosztów uzasadnionych, albo też przedsiębiorstwa, które miały trudności z właściwym opracowaniem taryfy.

Najwięcej wniosków taryfowych wpłynęło w połowie roku. Prawdopodobnie, jednym z powodów zwiększonego tempa składania przez przedsiębiorstwa wniosków o zatwierdzenie taryfy dla ciepła była konieczność zastosowania w rozliczeniach z odbiorcami systemu opomiarowanego. Zgodnie z § 53 pierwszego rozporządzenia taryfowego przedsiębiorstwa energetyczne prowadzące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła mogły stosować rozliczenia w systemie ryczałtowym do czasu zainstalowania niezbędnych układów pomiarowo-rozliczeniowych, nie dłużej jednak niż do 30 września 1999 r. Od 1 października 1999 r. rozliczenia za ciepło między przedsiębiorstwami energetycznymi i odbiorcami mogły być prowadzone tylko w systemie opomiarowanym. Prezes URE, za pośrednictwem oddziałów terenowych, wystosował do wszystkich przedsiębiorstw energetycznych pismo informujące o zbliżającym się terminie zakazu stosowania systemu rozliczeń ryczałtowych oraz konsekwencjach jakie mogą wyniknąć dla przedsiębiorstw, które nie zainstalowały opomiarowania i nie mają zatwierdzonej taryfy 2).

2.3.2 Taryfy dla ciepła w roku 2000

W drugim roku procesu taryfowania zaszły istotne zmiany w podstawach prawnych związanych z taryfami dla ciepła. Nowelizacja Prawa energetycznego z 26 maja 2000 r. spowodowała konieczność zmiany przepisów wykonawczych, w tym także rozporządzenia taryfowego dla ciepła. Pierwsze rozporządzenie taryfowe obowiązywało do 24 listopada 2000 r., po tej dacie obowiązywało już drugie rozporządzenie taryfowe. Podstawowe zmiany wprowadzone nowelizacją Prawa energetycznego oraz drugim rozporządzeniem taryfowym zostały omówione wcześniej (Aktualne podstawy kształtowania taryf dla ciepła).

Zaistniała sytuacja prawna spowodowała, że w 2000 r. taryfy dla ciepła zatwierdzane były na podstawie różnych przepisów wykonawczych. Ponadto, zmiana przepisów Prawa energetycznego wymusiła dostosowanie do nowych uregulowań prawnych taryf obowiązujących przed wejściem w życie ustawy nowelizującej. Proces zatwierdzania taryf nadal był nadzorowany przez stałą Komisję do Spraw Taryf dla Ciepła, której zadaniem było w szczególności rekomendowanie Prezesowi URE do zatwierdzenia taryf przedłożonych przez przedsiębiorstwa energetyczne prowadzące koncesjonowaną działalność związaną z zaopatrzeniem w ciepło.

W roku 2000, z uwagi na późny termin wejścia w życie drugiego rozporządzenia taryfowego, przedsiębiorstwa energetyczne opracowywały taryfy dla ciepła przede wszystkim zgodnie z przepisami pierwszego rozporządzenia taryfowego. W tym okresie wpływały wnioski w sprawie zatwierdzenia pierwszych i drugich taryf dla ciepła. Taryfy te zatwierdzane były na jeden rok i zaczynały obowiązywać nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia ich publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

W roku 2000, z uwagi na późny termin wejścia w życie drugiego rozporządzenia taryfowego, przedsiębiorstwa energetyczne opracowywały taryfy dla ciepła przede wszystkim zgodnie z przepisami pierwszego rozporządzenia taryfowego. W tym okresie wpływały wnioski w sprawie zatwierdzenia pierwszych i drugich taryf dla ciepła. Taryfy te zatwierdzane były na jeden rok i zaczynały obowiązywać nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia ich publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

W 2000 r. wydano decyzje o umorzeniu postępowania w 145 przypadkach (wnioski przedsiębiorstw o umorzenie postępowania w trybie art. 105 § 2 Kpa) oraz wydano 11 decyzji odmawiających zatwierdzenia taryfy (niezgodność taryfy z zasadami i przepisami, o których mowa w art. 45 i 46 Prawa energetycznego).

W pierwszej połowie roku zaobserwowano nasilenie składania wniosków w sprawie zatwierdzenia pierwszych taryf, natomiast w drugiej połowie roku – w sprawie zatwierdzenia drugich taryf. I tak przykładowo: wg stanu na koniec marca zatwierdzono 90 pierwszych taryf, a 47 pierwszych i 7 drugich taryf było w trakcie rozpatrywania, do końca czerwca zatwierdzono 130 pierwszych i 42 drugie, a 55 pierwszych i 39 drugich taryf było rozpatrywanych, do końca sierpnia zatwierdzono 156 pierwszych i 88 drugich, a 54 pierwszych i 79 drugich było rozpatrywanych. Nasilenie składania wniosków w sprawie zatwierdzenia drugich taryf w drugiej połowie roku wynikało z upływającego terminu obowiązywania taryf pierwszych, zatwierdzonych w roku 1999.

Niezależnie od postępowań w sprawie zatwierdzenia taryfy dla ciepła, oddziały terenowe URE prowadziły postępowania w sprawie wprowadzenia zmian w obowiązujących taryfach dla ciepła. Zmiany te, wnioskowane przez przedsiębiorstwa ciepłownicze, spowodowane były m.in. koniecznością dostosowania cen i stawek opłat zawartych w zatwierdzonych taryfach do zmienionego zakresu działalności koncesjonowanej i wzrostu cen paliw. Jednakże zasadnicza część korekt dotyczyła stawek opłat za usługi przesyłowe, w związku z postanowieniami art. 45 ust. 5 Prawa energetycznego w brzmieniu ustalonym nowelizacją z 26 maja 2000 r., stanowiącym, że udział opłat stałych za świadczenie usług przesyłowych w łącznych opłatach za te usługi dla danej grupy odbiorców ciepła nie może być większy niż 30%. Taryfy sporządzone na podstawie przepisów pierwszego rozporządzenia taryfowego zawierały tylko jeden rodzaj stawek opłat za usługi przesyłowe, uzależnionych od mocy cieplnej zamówionej przez odbiorców (zł/MW). Po nowelizacji Prawa energetycznego przedsiębiorstwo było zobowiązane do uwzględnienia w taryfie stawek opłat stałych za usługi przesyłowe (zł/MW) i stawek opłat zmiennych za usługi przesyłowe (zł/GJ), skalkulowanych w taki sposób, aby spełniony był wymóg ustawowy dotyczący udziału opłat stałych za świadczenie usług przesyłowych (nie wyższy niż 30%) w łącznych opłatach za te usługi dla danej grupy odbiorców ciepła. Wydaje się, że intencją ustawodawcy przy wprowadzaniu dwuczłonowej opłaty za usługi przesyłowe było stworzenie możliwości racjonalnego gospodarowania ciepłem przez odbiorców ciepła. Należy jednak nadmienić, że koszty działalności przedsiębiorstw ciepłowniczych zajmujących się przesyłaniem i dystrybucją ciepła stanowią przede wszystkim koszty stałe, których udział w kosztach łącznych tej działalności sięga nawet 90%.

Do końca 2000 r. wydano 395 decyzji zatwierdzających korekty taryf dla ciepła, z czego 373 dotyczyły pierwszych, a 22 – drugich taryf. Wydano 217 (200 – pierwsze taryfy, 17 – drugie taryfy) decyzji zatwierdzających tylko korekty związane z nowelizacją Prawa energetycznego, 14 decyzji zatwierdzających korekty taryf w związku ze zmianą koncesji, oraz 4 decyzje zatwierdzające korekty taryf, których przyczyną był wzrost cen paliw.

Złożoność problematyki taryfowania wynikająca z nowelizacji przepisów, była niejednokrotnie przyczyną zwlekania przez przedsiębiorstwa ze składaniem wniosków o zatwierdzenie drugiej taryfy dla ciepła. Większość przedsiębiorstw składała te wnioski w ostatniej chwili przed upływem okresu obowiązywania pierwszej taryfy, nie licząc się z procedurą zatwierdzania taryf. W związku z tym, aby uniknąć sytuacji, w której okres ważności pierwszej taryfy już upłynął, a druga nie była jeszcze zatwierdzona, stosowano przedłużenie terminu obowiązywania pierwszej taryfy do czasu opracowania i zatwierdzenia drugiej taryfy (wydano 158 decyzji w sprawie przedłużenia terminu obowiązywania taryfy).

Wydawało się, że po rocznym okresie obowiązywania nowych zasad stanowienia taryf dla ciepła przedsiębiorstwa ciepłownicze nie powinny mieć problemów z prawidłowym opracowaniem wniosków taryfowych. Jednak doświadczenia z drugiego roku zatwierdzania taryf dla ciepła wykazały, że nie poprawiła się jakość składanych wniosków. Zarówno wnioski w sprawie zatwierdzenia pierwszych, jak i drugich taryf wymagały wielu korekt i uzupełnień, powodując wydłużanie procesu zatwierdzania taryf. W dalszym ciągu wiele przedsiębiorstw miało problemy z właściwą interpretacją przepisów. Najwięcej trudności z prawidłową interpretacją oraz z poprawnym sporządzeniem wniosku taryfowego miały małe przedsiębiorstwa.

Najczęściej występujące nieprawidłowości w składanych wnioskach taryfowych stanowiły poprzednio opisane usterki, jak również:

  • błędy i brak spójności oraz powiązań logicznych pomiędzy przedstawianymi kalkulacjami a dokumentacją finansową przedsiębiorstwa,
  • przyjmowanie wskaźnika A w kalkulacji cen dla wytwarzania w wysokości 0,3 przy mniejszym rzeczywistym udziale kosztów stałych, lub przyjmowanie wyższej jego wartości niż przewidywały przepisy,
  • zawyżanie poziomu cen zakupu paliw poprzez przyjmowanie do kalkulacji najwyższej ceny dla danego paliwa,
  • przyjmowanie bez uzasadnienia marży zysku na maksymalnym poziomie 10%,
  • obciążanie działalności koncesjonowanej kosztami innych rodzajów działalności (przede wszystkim w przedsiębiorstwach komunalnych i przemysłowych, dla których działalność ciepłownicza jest działalnością uboczną),
  • nieprawidłowe kryteria grupowania kosztów stałych i zmiennych,
  • nieprawidłowy podział kosztów na działalność wytwórczą i przesyłową, na działalność związaną z eksploatacją sieci ciepłowniczej i eksploatacją węzłów cieplnych.

W większości przypadków wnioskowany pierwotnie przez przedsiębiorstwo poziom cen i stawek opłat był nieuzasadniony, a w wyniku postępowania administracyjnego w sprawie zatwierdzenia taryfy dla ciepła ceny i stawki opłat zostały obniżone. Średnia arytmetyczna ze średniej podwyżki cen i stawek opłat, ustalonych w taryfach dla ciepła zatwierdzonych w 2000 r., wynosiła ok. 10% w stosunku do ostatnio stosowanych cen i stawek opłat.

Jak nadmieniono wcześniej, średniego arytmetycznego wzrostu nie można utożsamiać ze średnim wzrostem płatności dla odbiorców ciepła w roku 2000, zarówno ze względu na sposób obliczania średniej arytmetycznej, jak i ze względu na rozłożenie w czasie terminów zatwierdzenia i wprowadzania do stosowania taryf. Dlatego też trzeba wspomnieć, że wg danych GUS, średnioroczny wzrost cen centralnego ogrzewania i ciepłej wody wyniósł w roku 2000 tylko 4,3%.

Średnia arytmetyczna ze średniej podwyżki cen i stawek opłat, ustalonych w pierwszych taryfach dla ciepła zatwierdzonych w 2000 r., wynosiła ok. 12% w stosunku do ostatnio stosowanych cen i stawek opłat. Należy wziąć pod uwagę, że w tym przypadku ostatnio stosowanymi cenami i stawkami opłat były ceny stosowane w 1988 r. (w wielu przedsiębiorstwach od 1 kwietnia), co oznacza, że sytuacja ekonomiczna wielu przedsiębiorstw, które złożyły wnioski o zatwierdzenie pierwszej taryfy w roku 2000, nie wymuszała wcześniejszego podnoszenia cen, które były ustalone na tak wysokim poziomie, że zabezpieczał on pokrycie rosnących kosztów działalności. Przy tej okazji należy zaznaczyć, że do końca 2000 r. 372 koncesjonowane przedsiębiorstwa ciepłownicze nie posiadały zatwierdzonej taryfy dla ciepła (według stanu na koniec roku na 971 koncesjonowanych przedsiębiorstw 599 przedsiębiorstw posiadało zatwierdzone taryfy).

2.3.3 Ocena procesu taryfowania w roku 2001
2.3.3.1 Opracowane i zatwierdzone taryfy – charakterystyka ilościowa

Nowe przepisy w zakresie zasad kształtowania taryf oraz kalkulacji cen i stawek opłat dla ciepła, które weszły w życie pod koniec 2000 r., były w 2001 r. podstawą do opracowywania przez przedsiębiorstwa ciepłownicze i zatwierdzania przez Prezesa URE taryf dla ciepła.

W roku 2001 utworzony został w urzędzie Zespół do Spraw Taryfikacji i Standaryzacji w Ciepłownictwie, będący pomocniczym organem kolegialnym Prezesa URE, który opracował „Wskazówki metodyczne sprawdzania wniosków o zatwierdzanie taryf dla ciepła składanych przez przedsiębiorstwa energetyczne”. Stanowiły one materiał pomocniczy w procesie zatwierdzania taryf dla ciepła, opracowanych przez przedsiębiorstwa energetyczne zgodnie z nowymi zasadami. Na podstawie dwuletnich doświadczeń z zatwierdzania taryf opracowano również zbiór podstawowych danych o wszystkich zatwierdzonych w całym kraju taryfach dla ciepła, które ewidencjonowano i przetwarzano w centrali URE. Zebrane w ten sposób informacje umożliwiają w większym niż dotychczas stopniu analizowanie zależności w zakresie cen i stawek opłat. Pozwoliło to na przedstawienie skutków taryf dla ciepła zatwierdzonych w 2001 r. w ujęciu odmiennym niż za lata poprzednie.

Według stanu na 31 grudnia 2001 r. koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie zaopatrzenia w ciepło posiadało 911 przedsiębiorstw energetycznych, a 631 przedsiębiorstw posiadało taryfy zatwierdzone przez Prezesa URE w 2001 r. Ponad 72% taryf dla ciepła zatwierdzonych w 2001 r. stanowiły drugie (44,5%) i trzecie taryfy (28%), które zastąpiły taryfy zatwierdzone w 1999 r. i 2000 r.3)

Tabela 2.2 Liczba taryf dla ciepła zatwierdzonych w latach 1999-2001

Lp. Rok Liczba zatwierdzonych taryf
I taryfa II taryfa III taryfa ogółem
1 1999 406 406
2 2000 193 220 413
3 2001 173 281 177 631

Z powyższej tabeli wynika, że w 1999 r. tylko 406 przedsiębiorstw posiadało zatwierdzone taryfy. W 2000 r. liczba zatwierdzonych taryf nieznacznie wzrosła, z tym że w liczbie tej ponad 53% stanowiły drugie taryfy (zastępujące taryfy zatwierdzone przez Prezesa URE w 1999 r.). Natomiast w 2001 r. liczba zatwierdzonych taryf wzrosła o ponad 50% zarówno w stosunku do 1999 r., jak i do 2000 r.

W trzecim roku zatwierdzania taryf przez Prezesa URE wpłynęły ogółem 834 wnioski o zatwierdzenie taryfy dla ciepła i tylko w 44 przypadkach (ok. 5%) odmówiono zatwierdzenia taryfy wskutek braku zgodności z postanowieniami art. 45 Prawa energetycznego oraz przepisami drugiego rozporządzenia taryfowego. Natomiast w większości przypadków (631 taryf, czyli ok. 76% wniosków) decyzje Prezesa URE były pozytywne i taryfy zostały zatwierdzone. Na koniec 2001 r. postępowanie administracyjne było zawieszone w 13 przypadkach, umorzone w 73 przypadkach, kontynuowane w odniesieniu do 65 wniosków, a 8 wniosków pozostawiono bez rozpoznania.

Ponadto w 2001 r. wpłynęło ogółem 260 wniosków w sprawie zmiany decyzji zatwierdzającej taryfę, bądź w sprawie korekty taryfy. Najbardziej istotnymi powodami występowania przedsiębiorstw energetycznych z tymi wnioskami były:

  • przedłużenie terminu obowiązywania taryfy,
  • nieprzewidziany wzrost cen paliw zużywanych w źródłach ciepła,
  • zmiana koncesji (wynikająca ze zmiany zakresu działalności lub ze zmiany przepisów).

W wyniku przeprowadzonych postępowań administracyjnych w 211 przypadkach (ok. 81%) uwzględniono wnioski przedsiębiorstw energetycznych w sprawie zmian, a w 25 przypadkach (9,6%) odmówiono zatwierdzenia zmiany taryfy (15 dotyczyło pierwszej taryfy, 10 drugiej). W odniesieniu do 9 wniosków postępowanie administracyjne kontynuowano w 2002 r., a w 15 przypadkach postępowanie zostało umorzone.

Spośród 211 zatwierdzonych wniosków o zmianę taryfy najwięcej dotyczyło zmiany pierwszej taryfy (170 wniosków, tj. ok. 81%), a tylko 1 wniosek dotyczył zmiany trzeciej taryfy (z powodu zmiany koncesji). Najczęściej przedsiębiorstwa energetyczne występowały z wnioskami o przedłużenie terminu obowiązywania zatwierdzonej taryfy (172 wnioski, tj. ok. 82%), przy czym w 88% (152 wnioski) dotyczyło to zmiany pierwszej taryfy.

Duże znaczenie dla przedsiębiorstw ciepłowniczych i odbiorców ciepła ma termin zatwierdzenia taryfy (tabela 2.3) oraz termin zakończenia jej obowiązywania (tabela 2.4).

Tabela 2.3 Liczba taryf zatwierdzonych w poszczególnych miesiącach roku 2001

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
8 1 32 39 47 97 89 75 69 62 69 43 631

Najwięcej decyzji o zatwierdzeniu taryf podjęto w czerwcu, lipcu i sierpniu (261 taryf tj. ok. 41%), a najmniej w I kwartale (41 taryf, tj. 6,5%). 80% decyzji podjętych w okresie od czerwca do sierpnia dotyczyło taryf drugich (210) i trzecich (79), co wynikało w szczególności z zakończenia terminu obowiązywania taryf pierwszych i drugich. Wpływ na liczbę taryf zatwierdzonych w okresie od czerwca do sierpnia miały również przepisy rozporządzenia taryfowego dla energii elektrycznej 4). Przepisy te stanowią bowiem, że rok obowiązywania taryfy rozpoczyna się z dniem 1 lipca każdego roku, a w przypadku źródeł w których występuje skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej, taryfy dla energii elektrycznej i ciepła ustala się dla tego samego okresu.

Przedstawione w tabeli 2.4 terminy zakończenia obowiązywania taryf zatwierdzonych w 2001 r., wskazują, że taryfy te będą oddziaływały na poziom opłat ponoszonych przez odbiorców w latach 2002-2004.

Tabela 2.4 Liczba taryf z terminem zakończenia obowiązywania

Lp. Rok Miesiąc, w którym kończy się okres obowiązywania taryfy
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
1 2002 0 0 1 10 23 123 55 61 70 58 31 27 459
2 2003 4 6 39 40 17 20 9 5 9 6 2 4 161
3 2004 0 0 0 0 1 3 0 1 1 4 1 0 11

Z tabeli tej wynika, że ok. 25% taryf zatwierdzonych w 2001 r. będzie obowiązywać przez cały rok 2002 i część roku 2003 (161 taryf), a dla ok. 2% taryf okres ich obowiązywania zakończy się w 2004 r. (11 taryf). Natomiast dla większości taryf zatwierdzonych w 2001 r. okres ich obowiązywania zakończy się w 2002 r. (459 taryf tj. ok. 73%), z tego dla ok. 34% w pierwszym półroczu (157 taryf) i ok. 66% w drugim półroczu (302 taryfy). 49 taryf tj. ok. 8% taryf zatwierdzonych w 2001 r. będzie stosowanych w rozliczeniach z odbiorcami przez okres równy lub dłuższy niż 24 miesiące, co ma istotne znaczenie z punktu widzenia procedury wprowadzania w tym okresie zmian cen i stawek opłat. Zgodnie z przepisami § 28 drugiego rozporządzenia taryfowego przedsiębiorstwa energetyczne, które stosują taryfy dla ciepła zatwierdzone na okres nie krótszy niż dwa lata (dla których ustalono współczynnik korekcyjny Xr), mogą po upływie 12 miesięcy od wprowadzenia cen i stawek opłat (nie częściej niż co 12 miesięcy), dostosowywać ceny i stawki opłat do zmieniających się warunków prowadzenia działalności gospodarczej bez potrzeby występowania do Prezesa URE z wnioskiem o zmianę taryfy.

Podstawowymi kryteriami, warunkującymi zatwierdzenie taryfy dla ciepła na okres równy lub dłuższy niż 24 miesiące, są w szczególności:

  • dostosowanie ewidencji kosztów do potrzeb kalkulacji taryf dla ciepła i jej prowadzenie zgodnie z wymaganiami określonymi w obowiązujących przepisach,
  • doprowadzenie do wyeliminowania subsydiowania skrośnego między poszczególnymi rodzajami prowadzonej działalności gospodarczej i grupami odbiorców,
  • stabilna sytuacja finansowa przedsiębiorstwa, pozwalająca na pokrycie kosztów bieżącej eksploatacji i prowadzenie racjonalnej strategii w zakresie rozwoju i modernizacji oraz ochrony środowiska,
  • zapewnienie ochrony interesów odbiorców.

Doświadczenia z trzeciego roku zatwierdzania taryf dla ciepła przez Prezesa URE wykazały, że nadal wiele przedsiębiorstw energetycznych miało problemy z prawidłowym przygotowaniem wniosku taryfowego. Napływające wnioski najczęściej nie pozwalały na zatwierdzenie taryf w przedstawionej przez przedsiębiorstwa wersji. Konieczność korekt i uzupełnień wniosków powodowała wydłużanie procesu zatwierdzania taryf. Najwięcej trudności z opracowaniem taryfy miały małe przedsiębiorstwa, w szczególności te, które przygotowywały taryfę dla ciepła po raz pierwszy.

W składanych wnioskach taryfowych występowały nieprawidłowości formalne i błędy merytoryczne podane przy omawianiu lat poprzednich, jak również inne, a w szczególności:

  • przyjmowanie do kalkulacji cen i stawek opłat wielkości zamówionej mocy cieplnej według stanu na dzień składania taryfy, zamiast na ostatni dzień roku kalendarzowego poprzedzającego pierwszy rok stosowania taryfy,
  • przyjmowanie do kalkulacji cen nieodpowiedniej ilości ciepła, tj. ilości ciepła sprzedanego odbiorcom, zamiast ilości ciepła wprowadzonego do sieci ciepłowniczej,
  • przyjmowanie do kalkulacji stawek opłat zawyżonej wielkości strat ciepła, mocy cieplnej i nośnika ciepła,
  • zaniżanie sprawności źródeł ciepła, powodujące zwiększenie planowanej ilości paliwa,
  • przedstawianie dla subsydiowanych grup odbiorców, cen i stawek opłat na poziomie powodującym ich wzrost ponad dopuszczoną przepisami 1,25-krotność średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym,
  • przyjmowanie niewłaściwego klucza podziału kosztów wspólnych,
  • przypisywanie kosztów finansowych tym częściom działalności ciepłowniczej, dla których takie koszty nie były ponoszone.
2.3.3.2 Charakterystyka przedsiębiorstw

Organizacja zaopatrzenia w ciepło jest bardzo zróżnicowana zarówno w odniesieniu do zakresu i wielkości prowadzonej działalności gospodarczej, jak też do obszaru działania przedsiębiorstw energetycznych. Wśród przedsiębiorstw, którym zatwierdzono w 2001 r. taryfy dla ciepła istnieją przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność gospodarczą:

  • wyłącznie w zakresie wytwarzania ciepła (87 przedsiębiorstw),
  • wyłącznie w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła zakupionego od innych przedsiębiorstw energetycznych (59 przedsiębiorstw),
  • w zakresie wytwarzania oraz przesyłania i dystrybucji ciepła wytworzonego we własnych źródłach ciepła (404 przedsiębiorstwa),
  • w zakresie wytwarzania oraz przesyłania i dystrybucji ciepła wytworzonego we własnych źródłach ciepła i zakupionego od innych przedsiębiorstw energetycznych (71 przedsiębiorstw),
  • w zakresie wytwarzania ciepła oraz przesyłania i dystrybucji ciepła wyłącznie zakupionego od innych przedsiębiorstw energetycznych (8 przedsiębiorstw),
  • wyłącznie w zakresie obrotu ciepłem (2 przedsiębiorstwa).

Ponadto istnieją przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zaopatrzenia w ciepło na terenie:

  • jednej gminy,
  • wielu gmin na terenie jednego województwa,
  • wielu gmin na terenie różnych województw.

Jednocześnie bardzo zróżnicowana jest wielkość omawianych przedsiębiorstw. Dla celów porównawczych wyodrębniono 7 następujących grup, przyjmując jako kryterium wielkość sprzedaży ciepła:

Wielkość sprzedaży ciepła [GJ]
do 100 000
100 001 do 300 000
300 001 do 500 000
500 001 do 1 000 000
1 000 001 do 5 000 000
5 000 001 do 10 000 000
10 000 001 do 50 000 000

Wymaga wyjaśnienia, że do grupy małych przedsiębiorstw mogą należeć zarówno takie, które eksploatują niewielkie źródła ciepła i/lub sieci ciepłownicze, jak również takie, które eksploatują duże przemysłowe źródła ciepła, pracujące głównie dla potrzeb macierzystych zakładów i sprzedające niewielkie ilości ciepła położonym w pobliżu odbiorcom.

Poniżej przedstawiono w formie tabel zestawienia ilustrujące liczbę i wielkość przedsiębiorstw, prowadzących działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania ciepła oraz przesyłania i dystrybucji ciepła, którym w 2001 r. zatwierdzono taryfy dla ciepła, przyjmując że:

a) sprzedaż ciepła przez przedsiębiorstwo zajmujące się wytwarzaniem ciepła uwzględnia:

  • w przypadku, gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność wyłącznie w zakresie wytwarzania ciepła – ilość ciepła sprzedanego odbiorcom (w tym przedsiębiorstwom zajmującym się przesyłaniem tego ciepła),
  • w przypadku, gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność również w zakresie przesyłania wytworzonego ciepła – ilość ciepła sprzedanego odbiorcom i wielkość strat ciepła podczas jego przesyłania siecią ciepłowniczą,

b) sprzedaż ciepła przez przedsiębiorstwo zajmujące się przesyłaniem ciepła uwzględnia:

  • w przypadku, gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła zakupionego od innych przedsiębiorstw energetycznych – ilość ciepła sprzedanego odbiorcom przyłączonym do sieci zasilanej z obcych źródeł ciepła,
  • w przypadku, gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła wytworzonego we własnych źródłach ciepła – ilość ciepła sprzedanego odbiorcom przyłączonym do sieci zasilanej z własnych źródeł ciepła,
  • w przypadku, gdy przedsiębiorstwo prowadzi działalność w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła wytworzonego we własnych i obcych źródłach ciepła – ilość ciepła sprzedanego odbiorcom przyłączonym do sieci zasilanej z własnych i obcych źródeł ciepła.

Przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem ciepła i przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłaniem ciepła podzielono na grupy według tego samego kryterium wielkości sprzedaży ciepła, co jednak nie oznacza, że przedsiębiorstwo zajmujące się wytwarzaniem ciepła i jednocześnie jego przesyłaniem znajduje się w tej samej grupie w obu tych klasyfikacjach. Należy bowiem wyjaśnić, że wielkość sprzedaży ciepła wytwarzanego (z własnych źródeł ciepła) będzie mniejsza od wielkości sprzedaży z sieci ciepłowniczej, gdy dane przedsiębiorstwo sprzedaje odbiorcom przyłączonym do sieci ciepło wytworzone we własnych źródłach i ciepło zakupione od innych przedsiębiorstw. Z kolei wielkość sprzedaży ciepła z wytwarzania będzie większa niż sprzedaż z sieci, gdy dane przedsiębiorstwo sprzedaje odbiorcom ciepło bezpośrednio z własnych źródeł ciepła (w tym przedsiębiorstwom zajmującym się przesyłaniem tego ciepła).

Struktura przedsiębiorstw zajmujących się wytwarzaniem ciepła przedstawia się następująco:

Tabela 2.5 Przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem ciepła

Lp. Wielkość sprzedaży ciepła w przedsiębiorstwie [GJ] Przedsiębiorstwa Zamówiona moc cieplna Sprzedaż ciepła
Liczba % MW % GJ %
1 do 100 000 278 48,8 1 695 4,5 10 348 597*) 3,6
2 100 001 do 300 000 153 26,8 4 271 11,4 27 539 022 9,5
3 300 001 do 500 000 38 6,7 2 236 6,0 14 986 628*) 5,1
4 500 001 do 1 000 000 47 8,2 4 752 12,7 33 203 349 11,4
5 1 000 001 do 5 000 000 45 7,9 11 555 30,8 88 955 918 30,6
6 5 000 001 do 10 000 000 6 1,1 5 589 14,9 46 136 444 15,8
7 10 000 001 do 50 000 000 3 0,5 7 400 19,7 69 843 334 24,0
Ogółem kraj 570 100,0 37 498 100,0 291 013 292 100,0

Z powyższej tabeli wynika, że w poszczególnych grupach przedsiębiorstw udział zamówionej mocy cieplnej nie pokrywa się z udziałem sprzedaży ciepła, co jest spowodowane zróżnicowanym stopniem wykorzystania zamówionej mocy cieplnej w tych grupach przedsiębiorstw. Stosunek ilości sprzedanego ciepła do zamówionej mocy cieplnej można określić jako stopień wykorzystania zamówionej mocy cieplnej, a ponadto można określić czas wykorzystania zamówionej mocy cieplnej, co przedstawiono dla poszczególnych grup przedsiębiorstw w tabeli 2.6.

Rys. 2.1 Przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem ciepła

Tabela 2.6 Wykorzystanie mocy cieplnej zamówionej w przedsiębiorstwach „wytwórczych”

Lp. Wielkość sprzedaży ciepła w przedsiębiorstwie [GJ] Zamówiona moc cieplna [MW] Sprzedaż ciepła Stosunek GJ/MW Czas w h (04 : 02)
GJ MWh
1 do 100 000 1 695 10 348 597 2 874 610 6 105 1 696
2 100 001 do 300 000 4 271 27 539 022 7 649 728 6 448 1 791
3 300 001 do 500 000 2 236 14 986 628 4 162 952 6 702 1 862
4 500 001 do 1 000 000 4 752 33 203 349 9 223 153 6 987 1 941
5 1 000 001 do 5 000 000 11 555 88 955 918 24 709 977 7 698 2 138
6 5 000 001 do 10 000 000 5 589 46 136 444 12 815 679 8 255 2 293
7 10 000 001 do 50 000 000 7 400 69 843 334 19 400 926 9 438 2 622
Ogółem kraj 37 498 291 013 292 80 837 025 7 760 2 156

Z tabeli tej wynika, że stosunek ilości sprzedanego ciepła do zamówionej mocy cieplnej i czas wykorzystania tej mocy w dużych przedsiębiorstwach mają wyższe wartości niż w małych.

Średnia zamówiona moc cieplna dla wszystkich przedsiębiorstw wynosi 65,8 MW, a średnia sprzedaż ciepła 510 550 GJ. Jednakże dwie pierwsze grupy (sprzedaż ciepła do 300 TJ) obejmują aż 431 małych przedsiębiorstw (75,6%), które sprzedały 37 887 619 GJ, co stanowi zaledwie 13,0% łącznej ilości ciepła sprzedanego przez przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem ciepła, którym zatwierdzono taryfy w 2001 r., a średnia zamówiona moc cieplna dla tych małych przedsiębiorstw wynosi 13,8 MW. Natomiast dwie ostatnie grupy (sprzedaż ciepła powyżej 5 000 TJ) obejmują tylko 9 dużych przedsiębiorstw (1,6%), które sprzedały 115 979 778 GJ, co stanowi 39,8% łącznej ilości ciepła, przy średniej zamówionej mocy cieplnej – 1 443,2 MW.

W tabeli 2.7 przedstawiono strukturę przedsiębiorstw „wytwórczych” w podziale terytorialnym.

Tabela 2.7 Przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem ciepła w poszczególnych województwach

Lp. Województwo Przedsiębiorstwa Sprzedaż ciepła
Liczba % GJ %
1 dolnośląskie 38 6,7 21 190 427 7,3
2 kujawsko-pomorskie 42 7,4 15 280 846 5,2
3 lubelskie 34 6,0 12 668 381 4,3
4 lubuskie 25 4,4 6 369 077 2,2
5 łódzkie 37 6,5 25 726 911 8,8
5 małopolskie 28 4,9 16 063 591 5,5
6 mazowieckie 55 9,6 59 698 286 20,5
8 opolskie 15 2,7 4 569 799 1,6
9 podkarpackie 33 5,8 11 155 602 3,8
10 podlaskie 19 3,3 8 719 005 3,0
11 pomorskie 35 6,1 17 748 338 6,1
12 śląskie 71 12,5 50 302 362 17,3
13 świętokrzyskie 19 3,3 7 226 134 2,5
14 warmińsko-mazurskie 33 5,8 6 624 108 2,3
15 wielkopolskie 47 8,2 16 155 999 5,6
16 zachodniopomorskie 39 6,8 11 514 426 4,0
Ogółem kraj 570 100,0 291 013 292 100,0

Rys. 2.2 Struktura sprzedaży ciepła przez przedsiębiorstwa „wytwórcze”

Z danych z tabeli 2.7 wynika, że w 2 województwach (mazowieckie i śląskie) sprzedaż ciepła stanowi prawie 38% łącznej sprzedaży ciepła przez przedsiębiorstwa, którym zatwierdzono w 2001 r. taryfy dla ciepła.

W województwie mazowieckim 55 przedsiębiorstw sprzedaje aż 20,5% łącznej ilości ciepła sprzedawanego w kraju, przy czym 69,4% ilości ciepła sprzedanego w tym województwie dotyczy największego w kraju przedsiębiorstwa, którego udział w krajowej sprzedaży ciepła stanowi 14,2%. Nasuwa się porównanie, że przedsiębiorstwo to sprzedaje niewiele mniej ciepła niż wszystkie przedsiębiorstwa zajmujące się jego wytwarzaniem w 6 województwach: opolskim (15 przedsiębiorstw sprzedaje 1,6% łącznej ilości ciepła), lubuskim (25 przedsiębiorstw – 2,2%), warmińsko-mazurskim (33 przedsiębiorstwa – 2,3%), świętokrzyskim (19 przedsiębiorstw – 2,5%), podlaskim (19 przedsiębiorstw – 3,0%), podkarpackim (33 przedsiębiorstwa – 3,8%). Łączna sprzedaż ciepła przez 144 przedsiębiorstwa w tych województwach stanowi tylko 15,4% sprzedaży ciepła w kraju przez przedsiębiorstwa, którym zatwierdzono taryfy dla ciepła w 2001 r.

W województwie śląskim 71 przedsiębiorstw sprzedaje 17,3% łącznej ilości ciepła sprzedanego przez wszystkie przedsiębiorstwa „wytwórcze”, którym zatwierdzono w 2001 r. taryfy dla ciepła. Jedno z tych przedsiębiorstw sprzedaje 16,0% ciepła sprzedawanego w tym województwie, a 2,8% ciepła sprzedawanego w kraju.

Na podstawie danych przedstawionych w tabeli 2.5 można stwierdzić, że struktura sprzedaży ciepła przez przedsiębiorstwa „wytwórcze” w skali kraju jest następująca:

1) 29,6% tj. 86 077 596 GJ – 516 przedsiębiorstw o sprzedaży do 1 000 000 GJ (średnia zamówiona moc cieplna w przedsiębiorstwie wynosi 25,1 MW),

2) 30,6% tj. 88 955 918 GJ – 45 przedsiębiorstw o sprzedaży od 1 000 001 do 5 000 000 GJ (średnia zamówiona moc cieplna w przedsiębiorstwie wynosi 256,8 MW),

3) 39,8% tj. 115 979 778 GJ – 9 przedsiębiorstw o sprzedaży powyżej 5 000 000 GJ (średnia zamówiona moc cieplna w przedsiębiorstwie wynosi 1 443,2 MW).

Natomiast zdecydowanie odmienna jest przedstawiona w tabeli 2.8 struktura sprzedaży ciepła w poszczególnych województwach.

Tabela 2.8 Struktura sprzedaży ciepła przez przedsiębiorstwa „wytwórcze” w poszczególnych województwach

Lp. Województwo Udział sprzedaży ciepła w %
Przedsiębiorstw o sprzedaży do 1 000 000 GJ Przedsiębiorstw o sprzedaży od 1 000 001 do 5 000 000 GJ Przedsiębiorstw o sprzedaży powyżej 5 000 000 GJ
1 podkarpackie 59,2 40,8 0,0
2 lubelskie 47,4 52,6 0,0
3 warmińsko-mazurskie 47,1 52,9 0,0
4 lubuskie 46,4 53,6 0,0
5 podlaskie 45,6 54,4 0,0
6 zachodniopomorskie 45,2 10,4 44,4
7 opolskie 42,2 57,8 0,0
8 wielkopolskie 41,3 16,2 42,5
9 świętokrzyskie 35,1 64,9 0,0
10 małopolskie 34,7 14,8 50,5
11 pomorskie 30,0 0,0 70,0
12 łódzkie 29,9 8,0 62,1
13 dolnośląskie 25,5 27,6 46,9
14 kujawsko-pomorskie 24,9 22,3 52,8
15 śląskie 21,3 62,7 16,0
16 mazowieckie 14,3 16,3 69,4
Ogółem kraj 29,6 30,6 39,8

W 9 województwach (wielkopolskie, zachodniopomorskie, małopolskie, łódzkie, dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, pomorskie, śląskie i mazowieckie) funkcjonuje 9 dużych przedsiębiorstw (zamówiona moc cieplna od 554,4 do 4 142,6 MW) o rocznej sprzedaży ciepła od 5 116 126 GJ do 41 450 425 GJ. W pozostałych 7 województwach ciepło produkowane jest wyłącznie w mniejszych przedsiębiorstwach, przy czym w niektórych województwach (lubelskie, warmińsko-mazurskie, opolskie, lubuskie, podlaskie i świętokrzyskie) funkcjonują przeważnie przedsiębiorstwa sprzedające od 1 000 001 GJ do 5 000 000 GJ, a w województwie podkarpackim przeważają przedsiębiorstwa o sprzedaży ciepła do 1 000 000 GJ ciepła.

Struktura przedsiębiorstw zajmujących się przesyłaniem ciepła przedstawia się następująco:

Tabela 2.9 Przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłaniem ciepła

Lp. Wielkość sprzedaży ciepła w przedsiębiorstwie [GJ] Przedsiębiorstwa Sprzedaż ciepła
Liczba % GJ %
1 do 100 000 271 50,0 10 372 691**) 4,1
2 100 001 do 300 000 149 27,5 26 411 563 10,5
3 300 001 do 500 000 39 7,2 15 219 865**) 6,1
4 500 001 do 1 000 000 36 6,6 26 497 671 10,6
5 1 000 001 do 5 000 000 39 7,2 78 875 546 31,4
6 5 000 001 do 10 000 000 6 1,1 41 578 802 16,6
7 10 000 001 do 50 000 000 2 0,4 51 880 790 20,7
Ogółem kraj 542 100,0 250 836 928 100,0

Średnia wielkość sprzedaży ciepła dla przedsiębiorstw zajmujących się przesyłaniem ciepła wynosi 462 799 GJ. Jednakże dwie pierwsze grupy (sprzedaż ciepła do 300 TJ) obejmują 420 małych przedsiębiorstw (77,5%), które sprzedały łącznie 36 784 254 GJ, co stanowi zaledwie 14,6% łącznej ilości ciepła, sprzedanego przez przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłaniem ciepła, którym zatwierdzono taryfy dla ciepła w 2001 r. Natomiast dwie ostatnie grupy (sprzedaż ciepła powyżej 5 000 TJ) obejmują tylko 8 dużych przedsiębiorstw (1,5%), które sprzedały 93 459 592 GJ, co stanowi 37,3% łącznej ilości ciepła.

Rys. 2.3 Przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłaniem ciepła

W tabeli 2.10 przedstawiono strukturę przedsiębiorstw „przesyłowych” w podziale terytorialnym.

Tabela 2.10 Przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłaniem ciepła na terenie poszczególnych województw

Lp. Województwo Przedsiębiorstwa Sprzedaż ciepła
Liczba % GJ %
1 dolnośląskie 37 6,8 20 004 101 8,0
2 kujawsko-pomorskie 37 6,8 13 943 827 5,5
3 lubelskie 31 5,7 12 132 148 4,8
4 lubuskie 20 3,7 7 065 509 2,8
5 łódzkie 41 7,6 24 729 844 9,9
6 małopolskie 22 4,1 14 205 380 5,6
7 mazowieckie 51 9,4 49 092 972 19,6
8 opolskie 17 3,1 5 742 243 2,3
9 podkarpackie 34 6,3 8 372 749 3,3
10 podlaskie 18 3,3 8 697 955 3,5
11 pomorskie 31 5,7 14 189 346 5,7
12 śląskie 75 13,8 44 032 936 17,6
13 świętokrzyskie 18 3,3 3 211 812 1,3
14 warmińsko-mazurskie 30 5,5 7 330 222 2,9
15 wielkopolskie 46 8,6 7 886 712 3,1
16 zachodniopomorskie 34 6,3 10 199 172 4,1
Ogółem kraj 542 100,0 250 836 928 100,0

Największa sprzedaż ciepła przez przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłaniem ciepła występuje również w województwach mazowieckim i śląskim.

W województwie mazowieckim 51 przedsiębiorstw „przesyłowych” sprzedaje 19,6% łącznej ilości ciepła sprzedanego w kraju przez przedsiębiorstwa, którym zatwierdzono w 2001 r. taryfy, przy czym 72,8% sprzedaży ciepła w tym województwie, a 14,3% w skali kraju dotyczy jednego przedsiębiorstwa. Jest to ilość ciepła porównywalna z łączną ilością ciepła sprzedawanego przez wszystkie przedsiębiorstwa zajmujące się jego przesyłaniem w 6 województwach: świętokrzyskim (18 przedsiębiorstw sprzedaje 1,3% łącznej ilości ciepła), opolskim (17 przedsiębiorstw – 2,3%), lubuskim (20 przedsiębiorstw – 2,8%), warmińsko-mazurskim (30 przedsiębiorstw – 2,9%), wielkopolskim (46 przedsiębiorstw – 3,1%), podkarpackim (34 przedsiębiorstwa – 3,3%). Łączna sprzedaż ciepła przez 165 przedsiębiorstw w tych województwach stanowi 15,7% krajowej sprzedaży ciepła przez przedsiębiorstwa „przesyłowe”.

W województwie śląskim 75 przedsiębiorstw sprzedaje 17,6% łącznej ilości ciepła sprzedanego przez wszystkie przedsiębiorstwa, przy czym 26,4% ciepła sprzedanego w tym województwie przypada na 2 przedsiębiorstwa.

2.3.3.3 Poziom cen i stawek opłat

Drugie rozporządzenie taryfowe stanowi w § 7 ust. 1 i 2, że taryfy przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie wytwarzania ciepła zawierają ceny za zamówioną moc cieplną, ceny ciepła i ceny nośnika ciepła. Ponieważ ceny te są nieporównywalne ze względu na różne wielkości odniesienia (zł/MW, zł/GJ i zł/m3), a ich poziom zależy od wielu czynników, w celu umożliwienia porównywania cen ciepła wytwarzanego w różnych źródłach, a przede wszystkim aby umożliwić określenie skutków zmiany tych cen dla odbiorców, drugie rozporządzenie taryfowe wprowadziło w § 26 ust. 1 obowiązek obliczania średnich wskaźnikowych cen ciepła. Ceny te stanowią iloraz sumy opłat od odbiorców (za zamówioną moc cieplną, za ciepło i za nośnik ciepła) i sumy ciepła oddanego do sieci oraz sprzedanego odbiorcom bezpośrednio ze źródeł ciepła.

Analogicznie, przepisy § 7 ust. 2 i 3 drugiego rozporządzenia taryfowego stanowią, że taryfy przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła zawierają stawki opłat stałych i stawki opłat zmiennych za usługi przesyłowe oraz stawki opłat abonamentowych, a zgodnie z § 26 ust. 1 tego rozporządzenia istnieje obowiązek określania średnich wskaźnikowych stawek opłat za usługi przesyłowe, które stanowią iloraz sumy opłat od odbiorców (stałych i zmiennych opłat za usługi przesyłowe i opłat abonamentowych) i sumy ciepła sprzedanego odbiorcom przyłączonym do sieci ciepłowniczych.

W celu umożliwienia porównań w skali makro, tj. w skali województw i całego kraju określone zostały średnioważone ceny ciepła i średnioważone stawki opłat za usługi przesyłowe (netto – bez podatku VAT), które obliczono na podstawie zatwierdzonych w 2001 r. taryf dla ciepła jako:

a) w zakresie wytwarzania ciepła → iloraz sumy przychodów (stanowiących sumę iloczynów średnich wskaźnikowych cen ciepła i ilości sprzedanego ciepła) i sumy ilości sprzedanego ciepła,

b) w zakresie przesyłania i dystrybucji ciepła → iloraz sumy przychodów (stanowiących sumę iloczynów średnich wskaźnikowych stawek opłat za usługi przesyłowe i ilości sprzedanego ciepła) i sumy ilości sprzedanego ciepła.

Trzeba wskazać, że poziom cen za zamówioną moc cieplną i cen ciepła, wytwarzanego w różnych źródłach, zależy zarówno od stałych i zmiennych kosztów wytwarzania ciepła, jak też od wielu innych czynników. Poziom kosztów stałych w dużym stopniu zależy od składników kosztów, których wysokość nie zależy od przedsiębiorstwa energetycznego (odpisy amortyzacyjne, określone przepisami opłaty i podatki itd.). Natomiast poziom kosztów zmiennych zależy głównie od rodzaju paliwa zużywanego w źródłach ciepła (koszt paliwa i jego transportu oraz gospodarki paliwowej, koszty wywozu i utylizacji odpadów paleniskowych, opłaty związane z ochroną środowiska itp.). Ponadto poziom cen za zamówioną moc cieplną i cen ciepła zależy od rodzaju odbiorców i charakteru ich potrzeb cieplnych, a także od warunków atmosferycznych podczas sezonu grzewczego i wynikających z tego wielkości poboru mocy cieplnej i ilości ciepła.

Na tym tle należy zwrócić uwagę, że likwidacja i ograniczenie produkcji przemysłowej, a także podejmowane przez odbiorców działania w kierunku racjonalizacji użytkowania ciepła („termomodernizacja” obiektów), spowodowały drastyczny spadek, a niekiedy zaprzestanie sprzedaży ciepła odbiorcom przemysłowym, zaś w najliczniejszej grupie odbiorców bytowo-komunalnych następuje systematyczne obniżanie zamówionej mocy cieplnej i zmniejszanie sprzedaży ciepła.

Zamówiona moc cieplna jest niestety nie zawsze prawidłowo określana przez odbiorców, tj. zgodnie z przepisami wykonawczymi do Prawa budowlanego i warunkami określonymi w rozporządzeniu przyłączeniowym 5) i taryfowym. W wyniku tego stopień wykorzystania mocy cieplnej zamówionej przez odbiorców jest bardzo zróżnicowany, co wykazano wcześniej przy omawianiu podziału przedsiębiorstw na grupy w zależności od ilości sprzedawanego ciepła. Trzeba podkreślić, że podany w tabeli 2.6 stosunek ilości sprzedanego ciepła do zamówionej mocy cieplnej określa wielkości średnie dla poszczególnych grup przedsiębiorstw, a jego zróżnicowanie wynosi od 6 105 do 9 438 GJ/MW (różnica sięga ok. 55%). Dotychczasowe doświadczenia uzyskane podczas zatwierdzania taryf oraz rozstrzygania sporów w zakresie zamówionej mocy cieplnej wskazują, że w poszczególnych przedsiębiorstwach wskaźniki wykorzystania zamówionej mocy cieplnej są znacznie bardziej zróżnicowane. Wpływa to na poziom jednostkowych kosztów, a tym samym na poziom cen za zamówioną moc cieplną i cen ciepła oraz na poziom i strukturę przychodów ze sprzedaży ciepła, czyli na wyniki finansowe przedsiębiorstw wytwarzających ciepło. Ma to też wpływ na poziom opłat ponoszonych przez odbiorców. Trzeba przy tym zwrócić uwagę na sezonowy charakter przedsiębiorstw wytwarzających ciepło (sprzedaż ciepła w okresie letnim jest niewielka, a niekiedy wcale nie występuje), co powoduje, że przychód ze sprzedaży niewielkich ilości ciepła w lecie często nie pokrywa ponoszonych kosztów. Stwarza to konieczność korzystania z kredytów obrotowych, obciążonych dość wysokimi odsetkami i prowadzi do wzrostu uzasadnionych kosztów, a w konsekwencji do wzrostu jednostkowych kosztów oraz cen za zamówioną moc cieplną i cen ciepła.

Problem ten jeszcze ostrzej występuje w przedsiębiorstwach zajmujących się przesyłaniem i dystrybucją ciepła, gdyż występują tam niemal wyłącznie koszty stałe, a w okresie letnim następuje nawet wzrost kosztów z uwagi na przeprowadzane w tym okresie remonty i modernizacje sieci. Niewielka sprzedaż ciepła w lecie zazwyczaj nie zapewnia pokrycia ponoszonych kosztów i zmusza przedsiębiorstwa do korzystania z kredytów obrotowych, z wszystkimi tego konsekwencjami prowadzącymi do wzrostu stawek opłat za usługi przesyłowe. Ponadto, w przedsiębiorstwach tych występuje duże zróżnicowanie zakresu świadczonych usług, co ma wpływ na poziom jednostkowych kosztów oraz stałych i zmiennych stawek opłat za usługi przesyłowe. Wynika to stąd, że węzły cieplne i zewnętrzne instalacje odbiorcze należą do przedsiębiorstw energetycznych lub do odbiorców, a niekiedy koszty uzasadnione obejmują także opłaty, pobierane przez odbiorców za udostępnienie pomieszczeń węzłów cieplnych.

W związku z powyższym, przedstawione poniżej średnioważone ceny ciepła i średnioważone stawki opłat za usługi przesyłowe należy traktować wyłącznie jako orientacyjne wskaźnikowe ceny i stawki opłat (służące do porównań w skali makro), a nie jako ceny ciepła i stawki opłat za usługi przesyłowe, stosowane w rozliczeniach z odbiorcami.

Tabela 2.11 Średni poziom cen ciepła i stawek opłat za usługi przesyłowe

Lp. Województwo Średnioważona cena ciepła [zł/GJ] Średnioważona stawka opłaty za usługi przesyłowe [zł/GJ]
1 dolnośląskie 23,23 9,99
2 kujawsko-pomorskie 24,91 10,83
3 lubelskie 23,47 9,15
4 lubuskie 28,02 5,92
5 łódzkie 22,43 8,41
6 małopolskie 20,65 10,98
7 mazowieckie 21,53 8,43
8 opolskie 25,18 9,62
9 podkarpackie 26,50 9,48
10 podlaskie 22,95 10,20
11 pomorskie 22,27 13,08
12 śląskie 22,01 9,05
13 świętokrzyskie 22,84 8,68
14 warmińsko-mazurskie 25,64 9,15
15 wielkopolskie 23,73 8,31
16 zachodniopomorskie 28,00 8,14
Ogółem kraj 23,01 9,30

Zróżnicowanie w poszczególnych województwach średnioważonych cen ciepła (dostarczonego za pośrednictwem sieci ciepłowniczej i bezpośrednio ze źródeł ciepła) zawiera się w granicach od 20,65 do 28,02 zł/GJ (zróżnicowanie od ok. –10% do +22% w stosunku do średnioważonej ceny ciepła w skali kraju 23,01 zł/GJ).

Natomiast zróżnicowanie średnioważonych stawek opłat za usługi przesyłowe w poszczególnych województwach zawiera się w granicach od 5,92 do 13,08 zł/GJ (zróżnicowanie od ok. –36% do +40% w stosunku do średnioważonej stawki opłat za usługi przesyłowe w skali kraju), przy czym jak wcześniej wyjaśniono poziom tych stawek opłat w znacznym stopniu zależy od zakresu usług świadczonych przez przedsiębiorstwa energetyczne.

Rys. 2.4 Średnioważone ceny ciepła (zł/GJ)

Rys. 2.5 Średnioważone stawki opłat za usługi przesyłowe (zł/GJ)

Poziom przedstawionych wyżej średnioważonych cen ciepła zależy przede wszystkim od rodzaju stosowanych paliw i technologii wytwarzania ciepła przez przedsiębiorstwa energetyczne, którym zatwierdzono taryfy w 2001 r. Poniżej przedstawiono strukturę sprzedaży ciepła wytwarzanego w źródłach opalanych różnymi paliwami w kraju i w poszczególnych województwach.

Tabela 2.12 Struktura sprzedaży ciepła wytwarzanego w źródłach ciepła zużywających różne rodzaje paliw

Lp. Województwo Paliwo podstawowe w %
ogółem miał węgla kamiennego inne stałe gaz ziemny olej opałowy pozostałe
lekki ciężki
1 dolnośląskie 100,0 88,6 6,7 4,1 0,6
2 kujawsko-pomorskie 100,0 94,8 1,3 2,4 1,1 0,4
3 lubelskie 100,0 97,3 1,0 0,8 < 0,1 0,1 0,8
4 lubuskie 100,0 84,8 6,2 7,2 1,7 0,1
5 łódzkie 100,0 89,7 9,1 1,1 0,1
6 małopolskie 100,0 97,1 0,4 2,1 0,4
7 mazowieckie 100,0 83,8 3,6 2,2 0,1 5,0 5,3
8 opolskie 100,0 94,0 0,5 5,0 0,3 0,2
9 podkarpackie 100,0 80,2 0,3 13,7 < 0,1 5,8
10 podlaskie 100,0 97,0 0,6 1,4 0,1 0,9
11 pomorskie 100,0 93,1 1,4 4,7 0,3 0,2 0,3
12 śląskie 100,0 96,5 0,3 2,0 < 0,1 1,2 < 0,1
13 świętokrzyskie 100,0 94,8 1,9 1,8 < 0,1 1,5
14 warmińsko-mazurskie 100,0 88,1 3,3 5,7 2,9 < 0,1
15 wielkopolskie 100,0 74,1 21,0 4,8 0,1
16 zachodniopomorskie 100,0 89,6 0,7 7,8 0,7 1,2
Ogółem kraj 100,0 89,8 3,8 3,3 0,3 1,5 1,3

Rys. 2.6 Struktura sprzedaży ciepła w zależności od rodzaju paliwa

Dominującym paliwem jest miał węgla kamiennego, a udział źródeł opalanych tym paliwem w sprzedaży ciepła wynosi ok. 90% w skali kraju, a w poszczególnych województwach od 74,1 do 97,3%. Natomiast udział źródeł opalanych innymi paliwami stałymi w sprzedaży ciepła jest zróżnicowany, gdyż w skali kraju stanowi on ok. 3,8%, ale w poszczególnych województwach wynosi od 0,3 do 21%. Zróżnicowany jest też udział źródeł opalanych gazem ziemnym, który w skali kraju stanowi ok. 3,3% sprzedanego ciepła, ale w poszczególnych województwach wynosi od 0,8 do 13,7%. Sprzedaż ciepła ze źródeł opalanych olejem lekkim stanowi zaledwie 0,3% ciepła sprzedanego w skali kraju, przy czym w kilku województwach udział ten jest znikomy (poniżej 0,1%), natomiast w województwie lubuskim stanowi 1,7% a w woj. warmińsko-mazurskim 2,9% ilości ciepła sprzedanego w tych województwach. Ciężki olej opałowy jest stosowany do wytwarzania ciepła tylko w 7 województwach, a sprzedaż ciepła ze źródeł opalanych tym paliwem stanowi 1,5% ilości ciepła sprzedanego w skali kraju (w poszczególnych województwach od 0,1 do 5,8%). Również sprzedaż ciepła ze źródeł opalanych pozostałymi paliwami nie występuje we wszystkich województwach i stanowi 1,3% sprzedaży ciepła w skali kraju, przy czym w 2 województwach udział ten jest znikomy (poniżej 0,1%), w 6 województwach stanowi od 0,1 do 1,5%, a tylko w województwie mazowieckim stanowi 5,3%.

Poniżej przedstawiono zróżnicowanie średnioważonych cen ciepła w zależności od rodzaju zużywanych paliw.

Tabela 2.13 Średni poziom cen ciepła w zależności od rodzaju zużywanego paliwa

Lp. Województwo Średnioważona cena ciepła [zł/GJ]
miał węgla kamiennego inne stałe gaz ziemny olej lekki olej ciężki pozostałe
1 dolnośląskie 22,37 22,06 39,98 51,78
2 kujawsko-pomorskie 24,17 34,06 41,75 41,77 21,22
3 lubelskie 23,13 17,24 37,76 48,57 29,23 55,26
4 lubuskie 26,72 27,92 38,29 47,70 60,53
5 łódzkie 22,81 16,23 40,14 51,74
6 małopolskie 20,10 38,11 40,70 37,05
7 mazowieckie 21,00 25,68 38,71 51,39 23,82 17,36
8 opolskie 24,28 45,63 38,46 52,63 31,75
9 podkarpackie 24,67 48,29 35,99 54,03 28,11
10 podlaskie 22,62 29,76 37,30 42,21 29,31
11 pomorskie 21,35 31,09 34,43 47,35 19,74 55,67
12 śląskie 21,77 37,95 29,23 45,18 20,86 15,22
13 świętokrzyskie 22,29 39,97 40,32 32,75 13,32
14 warmińsko-mazurskie 23,81 35,93 35,43 50,02 64,77
15 wielkopolskie 23,66 20,57 38,25 43,98
16 zachodniopomorskie 27,00 39,93 34,74 46,30 41,44
Ogółem kraj 22,45 22,77 36,71 46,97 24,05 20,10

Z powyższej tabeli wynika, że w poszczególnych województwach średnioważona cena ciepła wytwarzanego w źródłach opalanych miałem węglowym (dostarczanego odbiorcom za pośrednictwem sieci i bezpośrednio ze źródeł) wynosi od 20,10 do 27,00 zł/GJ (zróżnico-wanie w stosunku do średnioważonej ceny ciepła w kraju 22,45 zł/GJ wynosi od ok. –10 do +20%).

Znacznie większe zróżnicowanie występuje w zakresie cen ciepła wytwarzanego w źródłach opalanych innymi paliwami stałymi (grube sortymenty węgla kamiennego, koks, węgiel brunatny itp.). Średnioważona cena ciepła wytwarzanego w tych źródłach wynosi 22,77 zł/GJ w skali kraju, a w poszczególnych województwach wynosi od 16,23 do 48,29 zł/GJ (zróżnicowanie w stosunku do średnioważonej ceny w skali kraju wynosi od ok. –29% do +112%). Najniższa średnia cena występuje w woj. łódzkim, gdzie sprzedaż ciepła ze źródeł opalanych innymi paliwami stałymi stanowi ok. 9% łącznej sprzedaży ciepła. Niski poziom tej ceny wynika stąd, że ok. 88% sprzedaży ciepła wytwarzanego w tym województwie z innych paliw stałych stanowi ciepło sprzedawane po cenie 13,05 zł/GJ przez elektrownię opalaną węglem brunatnym. Natomiast najwyższa średnia cena występuje w woj. podkarpac-kim, gdzie 3 małe przedsiębiorstwa wytwarzają ciepło z innych paliw stałych, a ich udział w łącznej sprzedaży ciepła w województwie stanowi zaledwie 0,3%.

Średnia cena ciepła wytwarzanego w źródłach opalanych gazem ziemnym wynosi 36,71 zł/GJ, przy czym najniższa średnia cena wynosi 29,23 zł/GJ w województwie śląskim, a najwyższa 41,75 zł/GJ w województwie kujawsko-pomorskim (zróżnicowanie w stosunku do średnioważonej ceny w skali kraju wynosi od ok. –20% do +14%). W województwie śląskim sprzedaż ciepła wytwarzanego z gazu ziemnego przez 24 przedsiębiorstwa stanowi ok. 2% łącznej sprzedaży ciepła w województwie. Niski poziom średniej ceny ciepła wytwarzanego z gazu wynika z występowania w tym regionie lokalnych zasobów gazu (zarówno z odmetanowania kopalń, jak też ze złóż lokalnych, które nie mają znaczenia dla systemu gazowniczego). Natomiast w województwie kujawsko-pomorskim udział ciepła wytwarzanego z gazu ziemnego przez 19 przedsiębiorstw stanowi 2,4% łącznej sprzedaży ciepła w tym województwie. Wyższy poziom średniej ceny ciepła w tym województwie spowodowany jest dość znacznym udziałem małych lokalnych źródeł ciepła. W 10 przedsiębiorstwach zamówiona moc cieplna w źródłach opalanych gazem wynosi od 0,061 do 0,92 MW, a jedno przedsiębiorstwo o łącznej mocy 6,46 MW eksploatuje w mieście uzdrowiskowym wiele małych lokalnych źródeł opalanych gazem.

Znaczne zróżnicowanie cen ciepła występuje w źródłach opalanych lekkim olejem opałowym. Średnia krajowa cena ciepła wytwarzanego w tych źródłach wynosi 46,97 zł/GJ, przy czym najniższa średnia cena 32,75 zł/GJ występuje w województwie świętokrzyskim, a najwyższa 54,03 zł/GJ w województwie podkarpackim (zróżnicowanie w stosunku do średnioważonej ceny w skali kraju wynosi od ok. –30% do +15%). Najniższa cena dotyczy małego przedsiębiorstwa w województwie świętokrzyskim, które eksploatuje lokalne źródła opalane lekkim olejem opałowym o zamówionej mocy cieplnej 0,354 MW i sprzedaży ciepła stanowiącej tylko 0,04% sprzedaży ciepła w tym województwie. Najwyższa cena dotyczy przedsiębiorstwa eksploatującego w województwie podkarpackim lokalne źródła opalane olejem lekkim, w których zamówiona moc cieplna wynosi 0,360 MW, a sprzedaż ciepła stanowi poniżej 0,02% sprzedaży ciepła w tym województwie.

Natomiast średnia cena ciepła wytwarzanego w źródłach opalanych ciężkim olejem opałowym wynosi w skali kraju 24,05 zł/GJ, przy czym olej ciężki stosowany jest tylko w 7 województwach (9 przedsiębiorstw). Najniższa średnia cena 19,74 zł/GJ występuje w województwie pomorskim, a najwyższa 31,75 zł/GJ w województwie opolskim (zróżnicowanie w stosunku do średnioważonej ceny w skali kraju wynosi od ok. –18% do +32%). Niska średnia cena w województwie pomorskim dotyczy źródła ciepła w rafinerii, które wytwarza ciepło głównie dla potrzeb macierzystego zakładu i sprzedaje odbiorcom niewielkie ilości ciepła, stanowiące zaledwie 0,2% sprzedaży w tym województwie. Najwyższa cena w województwie opolskim również dotyczy przemysłowego źródła ciepła, sprzedającego odbiorcom niewielką ilość ciepła, stanowiącą zaledwie 0,2% sprzedaży w tym województwie, przy czym należy wyjaśnić, że w przedsiębiorstwie tym nastąpiła obniżka ceny ciepła wytwarzanego na oleju ciężkim o ok. 18% w stosunku do cen ostatnio stosowanych.

Największe zróżnicowanie cen (od 13,32 do 64,77 zł/GJ, średnioważona cena 20,10 zł/GJ) występuje w źródłach ciepła opalanych pozostałymi paliwami (w których wykorzystywane są różne rodzaje paliw lub energii, co umownie określono jako „pozostałe” paliwa). Niski poziom cen ciepła występuje w przedsiębiorstwach wykorzystujących ciepło odpadowe z procesów technologicznych (huty żelaza i huty szkła) lub paliwa odpadowe (odpady drzewne, odpady przemysłowe itp.), a wysoki poziom cen wynika ze stosowania drogiego paliwa (np. gaz propan-butan) czy też energii geotermalnej, a nawet energii elektrycznej. Należy wskazać, że udział tych źródeł w sprzedaży ciepła w skali kraju stanowi zaledwie 1,3%, a ich udział w poszczególnych województwach również jest minimalny, z wyjątkiem województwa mazowieckiego, gdzie udział ten wynosi 5,3%, z tym że ok. 3,8% sprzedaży ciepła w tym województwie stanowi ciepło ze źródła opalanego paliwem odpadowym z rafinerii (gudronem).

Należy wskazać, że średnioważone ceny ciepła przedstawione w tabelach 2.11 i 2.13 obejmują wszystkie źródła ciepła w danym województwie, w tym także ze skojarzoną produkcją ciepła i energii elektrycznej. Jest to najbardziej efektywna technologia wytwarzania ciepła, co ma wpływ na poziom cen ciepła, a Prawo energetyczne nałożyło obowiązek zakupu energii elektrycznej produkowanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, jeśli sprawność przemiany energii chemicznej paliwa brutto w energię elektryczną i ciepło wynosi co najmniej 65%.

W tabeli 2.14 przedstawiono średnioważone ceny ciepła w poszczególnych województwach, ustalone na podstawie średnich wskaźnikowych cen ciepła dla przedsiębiorstw, którym zatwierdzono taryfy w 2001 r. i do których stosuje się obowiązek zakupu energii elektrycznej. W tabeli tej przedstawiono też wielkość sprzedaży ciepła oraz udział tych przedsiębiorstw w łącznej sprzedaży ciepła w kraju, a także średnioważoną cenę ciepła dla wszystkich tych przedsiębiorstw. Należy podkreślić, że średnie wskaźnikowe ceny ciepła są określane dla łącznej ilości ciepła sprzedanego przez te przedsiębiorstwa, tj. ciepła wytworzonego w skojarzeniu i bez skojarzenia. Dla porównania w tabeli 2.15 przedstawiono średnioważone ceny ciepła w poszczególnych województwach dla wszystkich pozostałych przedsiębiorstw wytwarzających ciepło, którym zatwierdzono taryfy w 2001 r.

Tabela 2.14 Średni poziom cen ciepła w województwach dla przedsiębiorstw, do których stosuje się obowiązek zakupu energii elektrycznej

Lp. Województwo Średnia cena Sprzedaż ciepła Udział w sprzedaży krajowej
zł/GJ GJ %
1 dolnośląskie 21,81 12 985 219 4,46
2 kujawsko-pomorskie 23,76 9 836 119 3,38
3 lubelskie 22,68 2 731 068 0,94
4 lubuskie 25,41 3 409 745 1,17
5 łódzkie 22,25 17 486 844 6,01
6 małopolskie 18,85 9 273 531 3,19
7 mazowieckie 20,42 48 227 845 16,57
8 opolskie 25,95 2 638 344 0,91
9 podkarpackie 21,16 2 454 942 0,84
10 podlaskie 20,81 4 740 182 1,63
11 pomorskie 20,34 12 429 323 4,27
12 śląskie 21,77 16 927 994 5,82
13 świętokrzyskie 24,86 13 180 < 0,01
14 warmińsko-mazurskie 21,28 2 327 387 0,80
15 wielkopolskie 22,05 8 213 522 2,82
16 zachodniopomorskie 25,37 5 116 126 1,76
Ogółem kraj 21,50 158 811 371 54,57

Porównanie średnioważonych cen ciepła dla przedsiębiorstw, objętych obowiązkowym zakupem energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z produkcją ciepła i średnioważonych cen ciepła dla pozostałych przedsiębiorstw wskazuje, że średnioważona cena ciepła w przedsiębiorstwach, objętych obowiązkiem zakupu energii elektrycznej jest niższa niż w pozostałych przedsiębiorstwach, z wyjątkiem województwa opolskiego i świętokrzyskiego. Trzeba jednak wyjaśnić, że w woj. świętokrzyskim jedyne przedsiębiorstwo objęte obowiązkowym zakupem energii elektrycznej sprzedaje bardzo małą ilość ciepła stanowiącą niecałe 0,2% w skali województwa, a w skali kraju ok. 0,005%. Natomiast w woj. opolskim przedsiębiorstwo objęte obowiązkowym zakupem energii elektrycznej prowadzi działalność gospodarczą w wielu miejscowościach i eksploatuje tylko jedną niewielką elektrociepłownię gazową oraz wiele innych źródeł ciepła (w tym także lokalnych), a wskaźnikową cenę ciepła oblicza się dla wszystkich źródeł ciepła eksploatowanych przez dane przedsiębiorstwo.

Tabela 2.15 Średni poziom cen ciepła w województwach bez przedsiębiorstw z tabeli 2.14

Lp. Województwo Średnia cena Sprzedaż ciepła Udział w sprzedaży krajowej
zł/GJ GJ %
1 dolnośląskie 25,47 8 205 208 2,82
2 kujawsko-pomorskie 26,99 5 444 727 1,87
3 lubelskie 23,69 9 937 313 3,41
4 lubuskie 31,03 2 959 332 1,02
5 łódzkie 22,81 8 240 067 2,83
6 małopolskie 23,10 6 790 060 2,33
7 mazowieckie 26,22 11 470 441 3,94
8 opolskie 24,13 1 931 455 0,66
9 podkarpackie 28,006 8 700 660 2,99
10 podlaskie 25,50 3 978 823 1,37
11 pomorskie 26,79 5 319 015 1,83
12 śląskie 22,13 33 374 368 11,47
13 świętokrzyskie 22,84 7 212 954 2,48
14 warmińsko-mazurskie 28,01 4 296 721 1,48
15 wielkopolskie 25,47 7 942 477 2,73
16 zachodniopomorskie 30,11 6 398 300 2,20
Ogółem kraj 24,82 132 201 921 45,43

2.3.3.4 Zmiany cen i stawek opłat oraz przychodów ze sprzedaży ciepła

Średnioważone ceny ciepła i stawki opłat za usługi przesyłowe, obliczone według omówionych wcześniej zasad, porównano z ostatnio stosowanymi średnioważonymi cenami i stawkami opłat w przedsiębiorstwach, którym zatwierdzono taryfy w 2001 r. Na tej podstawie określono wzrost średnioważonych cen ciepła oraz średnioważonych stawek opłat za usługi przesyłowe w poszczególnych województwach i w skali kraju.

Trzeba zwrócić uwagę, że wzrost ten jest określany dla pierwszego roku stosowania taryfy i nie można go utożsamiać z rokiem kalendarzowym, gdyż jak wcześniej wykazano w tabeli 2.3, taryfy były zatwierdzone w różnych miesiącach 2001 r., co ma wpływ na termin ich zastosowania do rozliczeń z odbiorcami (nie wcześniej niż 14 dni po opublikowaniu we właściwym miejscowo wojewódzkim dzienniku urzędowym). Jednocześnie, w zależności od terminu opublikowania i okresu obowiązywania taryf (patrz tabela 2.4), będą one stosowane w rozliczeniach z odbiorcami w latach 2001-2004.

Jak już wcześniej wyjaśniono, średnie wskaźnikowe ceny ciepła dotyczą łącznej sprzedaży ciepła, zarówno dostarczonego odbiorcom bezpośrednio ze źródeł ciepła, jak też za pośrednictwem sieci ciepłowniczych, przy czym ciepło dostarczone za pośrednictwem sieci mogło być wytworzone we własnych źródłach, jak też zakupione od innych przedsiębiorstw. Natomiast zakres świadczonych przez różne przedsiębiorstwa usług przesyłowych jest, jak już wspomniano, bardzo zróżnicowany, a jeszcze większe zróżnicowanie występuje w odniesieniu do różnych grup odbiorców, którzy mogą być zasilani z różnych źródeł ciepła oraz z różnych sieci ciepłowniczych. Ponadto w poszczególnych grupach odbiorców może występować zróżnicowany wskaźnik wykorzystania zamówionej mocy cieplnej (stosunek GJ/MW). Dlatego nie można w skali makro określić „sumarycznej” jednostkowej opłaty za ciepło dostarczane za pośrednictwem sieci (sumy ceny ciepła i stawki opłaty za usługi przesyłowe), gdyż tylko w skali przedsiębiorstwa możliwe jest określenie takiej „jednoskładnikowej ceny” dla poszczególnych grup odbiorców.

W związku z powyższym w tabeli 2.16 przedstawiono oddzielnie wzrost średnioważonych cen ciepła i oddzielnie wzrost średnioważonych stawek opłat za usługi przesyłowe w poszczególnych województwach i w skali kraju.

Tabela 2.16 Wzrost średnioważonych cen ciepła i stawek opłat za usługi przesyłowe oraz wzrost przychodów przedsiębiorstw, którym w 2001 r. zatwierdzono taryfy dla ciepła

Lp. Województwo Średni wzrost w %
cen ciepła stawek opłat za usługi przesyłowe przychodów ze sprzedaży ciepła
1 dolnośląskie 5,83 17,06 8,84
2 kujawsko-pomorskie 4,05 22,65 8,77
3 lubelskie 9,06 18,19 11,51
4 lubuskie 7,11 13,41 8,24
5 łódzkie 3,55 22,43 7,95
6 małopolskie 5,69 8,11 6,42
7 mazowieckie 7,49 15,64 9,37
8 opolskie 8,35 4,43 7,16
9 podkarpackie 6,17 15,61 8,02
10 podlaskie 5,42 16,57 8,64
11 pomorskie 5,07 9,46 6,45
12 śląskie 4,66 10,91 6,26
13 świętokrzyskie 11,04 17,46 11,92
14 warmińsko-mazurskie 3,39 32,42 10,22
15 wielkopolskie 5,80 11,41 6,58
16 zachodniopomorskie 7,75 10,00 8,21
Ogółem kraj 5,94 14,94 8,11

Średnioważona cena ciepła wzrosła w skali kraju w stosunku do średnioważonej ceny ostatnio stosowanej o 5,94%, a zróżnicowanie wzrostu tej ceny w poszczególnych województwach wynosi od 3,39 do 11,04%.

W 9 województwach (dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie, małopolskie, śląskie, łódzkie i podlaskie) średni wzrost cen ciepła jest niższy, a w woj. podkarpackim tylko nieznacznie wyższy od średniego wzrostu cen ciepła w skali kraju.

Natomiast w 6 województwach (mazowieckie, opolskie, świętokrzyskie, zachodnio-pomorskie, lubuskie i lubelskie) średni wzrost cen ciepła przekracza średnią krajową. Największy wzrost średnioważonej ceny ciepła o 11,04% wystąpił w woj. świętokrzyskim, ale trzeba zauważyć, że poziom tej ceny (22,84 zł/GJ) jest niższy od średnioważonej ceny ciepła w skali kraju, wynoszącej 23,01 zł/GJ. Podobnie jest w woj. mazowieckim, gdzie wzrost średnioważonej ceny ciepła jest wyższy od średniej krajowej i wynosi 7,49%, ale średnioważona cena ciepła wynosi 21,53 zł/GJ, a więc też jest niższa od średniej w kraju. W pozostałych 4 województwach zarówno wzrost średnioważonych cen ciepła, jak i ich poziom jest wyższy od średniej krajowej, przy czym w woj. lubelskim poziom średniej ceny ciepła jest niewiele wyższy od średniej krajowej, zaś w województwach opolskim i lubuskim, wpływ na wyższy poziom cen ciepła ma to, że nie ma tam dużych przedsiębiorstw wytwórczych, o sprzedaży powyżej 5 000 TJ (patrz tabela 2.8).

W tabeli 2.17 przedstawiono zmiany średnioważonych cen ciepła, w zależności od rodzaju paliwa podstawowego zużywanego w źródłach ciepła.

Tabela 2.17 Wzrost średnioważonych cen ciepła w zależności od rodzaju zużywanego paliwa

Średnia zmiana cen ciepła [%] w zależności od rodzaju paliwa
ogółem miał węgla kamiennego inne stałe gaz ziemny olej opałowy pozostałe
lekki ciężki
5,94 5,40 4,21 14,39 14,49 9,82 9,24

Należy zauważyć, że wzrost cen ciepła o ponad 14%, jaki wystąpił w źródłach opalanych gazem ziemnym, wynika z wprowadzonej w marcu 2001 r. zmiany taryfy dla paliw gazowych. Podobny wzrost cen ciepła w źródłach opalanych olejem lekkim wynika ze wzrostu cen tego paliwa, przy czym ceny tego oleju są już cenami rynkowymi, a ich poziom zmienia się zależnie od cen światowych.

Średnioważona stawka opłaty za usługi przesyłowe wzrosła w skali kraju o 14,94%, a zróżnicowanie wzrostu tej stawki opłat w poszczególnych województwach wynosi od 4,43% w woj. opolskim do 32,42% w woj. warmińsko-mazurskim. Należy jednak wskazać, że mimo tak dużej różnicy wzrostu stawek opłat za usługi przesyłowe, ich poziom jest w obu tych województwach zbliżony do średniej krajowej (9,30 zł/GJ), gdyż wynosi odpowiednio 9,62 i 9,15 zł/GJ.

Natomiast w woj. lubelskim poziom średnioważonej stawki opłat za usługi przesyłowe jest identyczny jak w woj. warmińsko-mazurskim, a wzrost tej stawki opłat (18,19%) jest wprawdzie wyższy od średniej krajowej, ale jest o wiele niższy niż w woj. warmińsko-mazurskim.

Z kolei w województwach świętokrzyskim, łódzkim i mazowieckim wzrost stawek opłat za usługi przesyłowe jest wprawdzie wyższy od średniego w kraju, ale poziom średnioważonych stawek opłat jest niższy od średniej krajowej.

W województwach wielkopolskim, śląskim, zachodniopomorskim i lubuskim zarówno poziom średnioważonych stawek opłat, jak też ich wzrost jest niższy od średniej krajowej.

Natomiast w województwach pomorskim i małopolskim poziom średnioważonych stawek opłat za usługi przesyłowe jest wyższy, ale wzrost tych stawek jest niższy od średniego w kraju.

Wyższy poziom średnioważonych stawek opłat za usługi przesyłowe oraz wyższy ich wzrost w stosunku do średniej krajowej występuje tylko w województwach kujawsko-pomorskim, podkarpackim, podlaskim i dolnośląskim.

Ocenia się, że znaczący wpływ na wyżej przedstawione zróżnicowanie średnioważonych stawek opłat za usługi przesyłowe i ich wzrostu mają nieprawidłowości w ewidencji kosztów przedsiębiorstw energetycznych. Przy opracowywaniu poprzednich taryf przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie wytwarzania oraz przesyłania i dystrybucji ciepła nie dysponowały jeszcze pełną ewidencją kosztów, dostosowaną do wymogów Prawa energetycznego. Taka forma organizacji zaopatrzenia w ciepło jest dominująca w kraju, gdyż na 631 przedsiębiorstw, którym zatwierdzono taryfy w 2001 r., aż 404 przedsiębiorstwa (64%) zajmują się wytwarzaniem i przesyłaniem ciepła wytworzonego we własnych źródłach ciepła, a 71 przedsiębiorstw (11%) zajmuje się wytwarzaniem i przesyłaniem ciepła wytworzonego we własnych źródłach i zakupionego od innych przedsiębiorstw. W wielu z tych przedsiębiorstw dopiero przy opracowywaniu kolejnej taryfy doprowadzono do właściwego podziału kosztów, w wyniku czego nastąpił stosunkowo duży wzrost stawek opłat za usługi przesyłowe, przy jednoczesnym znacznie niższym wzroście cen ciepła (tylko w województwie opolskim wzrost cen ciepła był wyższy od wzrostu stawek opłat). Świadczą o tym dysproporcje wzrostu stawek opłat za usługi przesyłowe w stosunku do wzrostu cen ciepła, które są szczególnie znaczne w województwach kujawsko-pomorskim (22,65 i 4,05%), warmińsko-mazurskim (32,42 i 3,39%) i łódzkim (22,43 i 3,55%). Ponadto pewien wpływ na powstanie tych dysproporcji miało ograniczenie wzrostu cen i stawek opłat do 15% w pierwszej taryfie (wymogi pierwszego rozporządzenia taryfowego), co niekiedy powodowało subsydiowanie skrośne między poszczególnymi rodzajami prowadzonej działalności i grupami odbiorców.

W tabeli 2.16 przedstawiono też średni wzrost przychodów ze sprzedaży ciepła. Określono go na podstawie przychodów przedsiębiorstw w poszczególnych województwach i w kraju, wynikających z cen i stawek opłat ustalonych w taryfach, zatwierdzonych w 2001 r., w stosunku do przychodów, wynikających z cen i stawek opłat ostatnio stosowanych.6)

Określenie średniego wzrostu przychodów ze sprzedaży ciepła pozwala na ocenę średniego wzrostu opłat z tytułu zaopatrzenia w ciepło w poszczególnych województwach i w skali kraju oraz stanowi syntetyczny wskaźnik, służący do porównań makroekonomicznych.

Trzeba podkreślić, że średni wzrost przychodów w województwach i w skali kraju jest określany na podstawie przychodów różnej wielkości przedsiębiorstw, o bardzo zróżnicowanym zakresie prowadzonej działalności (co omówiono w charakterystyce przedsiębiorstw). Dlatego średni wzrost przychodów ze sprzedaży ciepła nie może być utożsamiany ze wzrostem opłat ponoszonych w różnych miejscowościach przez różne grupy odbiorców. Opłaty te można bowiem określić jedynie w skali przedsiębiorstwa, na podstawie cen i stawek opłat ustalonych w taryfie oraz zamówionej mocy cieplnej i sprzedaży ciepła dla poszczególnych grup odbiorców.

Średni wzrost przewidywanych przychodów ze sprzedaży ciepła w pierwszym roku obowiązywania taryf, zatwierdzonych w 2001 r., wynosi w skali kraju 8,11%, a jego zróżnicowanie w poszczególnych województwach wynosi od 6,26% w woj. śląskim do 11,92% w województwie świętokrzyskim. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że w obu tych województwach średnioważona cena ciepła i stawka opłaty za usługi przesyłowe są niższe od średniej krajowej. W związku z tym trzeba stwierdzić, że dla uzyskania prawidłowej (obiektywnej) oceny skutków ekonomicznych istnieje potrzeba jednoczesnego analizowania wzrostu przychodów oraz poziomu cen i stawek opłat.

Należy też wskazać, że udział przychodów z tytułu świadczenia usług przesyłowych stanowi w skali kraju ok. 26% łącznych przychodów, planowanych na pierwszy rok obowiązywania taryf zatwierdzonych w 2001 r., a więc jest prawie 3-krotnie mniejszy od planowanych w tym samym czasie przychodów z działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem ciepła. Tak więc wzrost stawek opłat za usługi przesyłowe powoduje znacznie mniejszy wzrost opłat dla odbiorców niż wzrost cen ciepła.

Średni wzrost przewidywanych przychodów ze sprzedaży ciepła w pierwszym roku obowiązywania taryf dla przedsiębiorstw, którym taryfy zatwierdzono w 2001 r., w stosunku do przychodów obliczonych na podstawie cen i stawek opłat ostatnio stosowanych, nie może być utożsamiany ze wzrostem przychodów tych przedsiębiorstw w roku 2001 w stosunku do 2000 r. Tym samym nie można go utożsamiać ze średnim wzrostem opłat ponoszonych przez odbiorców z tytułu zaopatrzenia w ciepło w roku 2001 w stosunku do 2000 r. Według danych GUS średnioroczny wzrost opłat za centralne ogrzewanie i ciepłą wodę w 2001 r. wyniósł 6,9%.

Rys. 2.7 Średni wzrost przychodów planowanych na pierwszy rok stosowania taryfy (w %)



2)Drugie rozporządzenie taryfowe wprowadziło w końcu 2000 r. możliwość stosowania uproszczonych rozliczeń w przypadku lokalnych źródeł ciepła nie wyposażonych w układy pomiarowo-rozliczeniowe (zł/MW i zł/m2).
3)Wszystkie dane prezentowane w tej części rozdziału pochodzą z bazy danych Urzędu Regulacji Energetyki dotyczącej taryf przedsiębiorstw ciepłowniczych.
4)Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz. U. z 2001 r. Nr 1, poz. 7).
*)Podana w tabeli 2.5 ilość ciepła jest mniejsza niż podana w tabeli 2.9, co wyjaśniono przy omawianiu podziału przedsiębiorstw na grupy i możliwości zakwalifikowania tego samego przedsiębiorstwa do innej grupy w zakresie wytwarzania i do innej grupy w zakresie przesyłania ciepła.
**)Podana w tabeli 2.9 ilość ciepła jest większa niż podana w tabeli 2.5, co wyjaśniono przy omawianiu podziału przedsiębiorstw na grupy i możliwości zakwalifikowania tego samego przedsiębiorstwa do innej grupy w zakresie wytwarzania i do innej grupy w zakresie przesyłania ciepła.
5)Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 11 sierpnia 2000 r. w sprawie szczegółowych warunków przyłączenia podmiotów do sieci ciepłowniczych, obrotu ciepłem, świadczenia usług przesyłowych, ruchu sieciowego i eksploatacji sieci oraz standardów jakościowych obsługi odbiorców (Dz. U. Nr 72, poz. 845).
6)Zarówno przychody wynikające z cen i stawek opłat określonych w taryfach, jak też przychody wynikające z cen i stawek opłat ostatnio stosowanych są określane jako iloczyn cen i stawek opłat oraz przyjętych do kalkulacji wielkości zamówionej mocy cieplnej i sprzedaży ciepła z roku kalendarzowego, poprzedzającego pierwszy rok stosowania taryfy. Tak więc przychody w pierwszym roku stosowania taryfy są przychodami przewidywanymi. Rzeczywiste przychody w pierwszym roku stosowania taryfy mogą się różnić od przewidywanych wskutek zmian zamówionej mocy cieplnej i sprzedaży ciepła w stosunku do poprzedniego roku kalendarzowego.

[ Rozdział2. Prawo energetyczne – podstawa radykalnej zmiany regulacji cen i stawek opłat w ciepłownictwie ] [ Spis treści ] [ Rozdział2. Uwagi końcowe ]
Data publikacji : 19.08.2005

Opcje strony

do góry