Urząd Regulacji Energetyki

Agencja ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER, Agency for Cooperation of Energy Regulators) opublikowała 7. raport z monitorowania sytuacji związanej z ograniczeniami kontraktowymi w Unii Europejskiej oraz sposobami radzenia sobie z nimi. Publikacja jest wypełnieniem obowiązku przyznanego ACER w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 715/2009 z 13 lipca 2009 r. w sprawie warunków dostępu do sieci przesyłowych gazu ziemnego (tzw. rozporządzenie TPA).

Do 1 czerwca każdego roku ACER publikuje sprawozdanie z monitorowania ograniczeń w punktach połączeń międzysystemowych. Badanie dotyczy produktów z zakresu zdolności ciągłej sprzedawanych w poprzednim roku, z uwzględnieniem handlu zdolnościami przesyłowymi na rynku wtórnym i wykorzystania zdolności przerywanych^[1].

Procedury zarządzania ograniczeniami wprowadzają zasady traktowania niewykorzystanej przepustowości w ramach zawartych umów, co ma na celu ułatwienie transgranicznej wymiany gazu, z poszanowaniem istniejących umów w punktach transgranicznych, a jednocześnie z umożliwieniem dostępu do rynku innym uczestnikom.

W przypadku ograniczeń kontraktowych, operator systemu przesyłowego oferuje niewykorzystaną zdolność na rynku pierwotnym na warunkach przewidujących co najmniej jednodniowe wyprzedzenie i na zasadach przerywanych. Natomiast użytkownicy sieci zamierzający samodzielnie odsprzedać lub poddzierżawić swoją niewykorzystaną zakontraktowaną zdolność, powinni mieć prawo do takich działań na rynku wtórnym – z zachowaniem indywidualnych rozwiązań przyjętych w państwie członkowskim dotyczących powiadamiania operatora systemu przesyłowego o takich działaniach.

Główne wyniki monitorowania przez ACER ograniczeń kontraktowych w 2019 r.:

• wzrosła liczba ograniczeń kontraktowych w porównaniu do poprzednich lat – liczba stron (wejście do lub wyjście z systemu) punktów połączeń międzysystemowych (IP) z istniejącymi ograniczeniami zwiększyła się z 31 w 2018 r. do 37 w 2019 r., co stanowi 10 proc. wszystkich stron punktów IP w Unii Europejskiej;
• większość ograniczeń wynika z premii aukcyjnych, które miały miejsce przede wszystkim na aukcjach kwartalnych produktów z zakresu zdolności;
• choć liczba stron IP z ograniczeniami pozostaje stosunkowo niska, to lokalne ograniczenia kontraktowe mogą być poważne i istotnie ograniczać efektywny dostępu do rynku;
• około 40 proc. stron IP w 2019 r. charakteryzowało się ograniczeniami już w poprzednich okresach;
• w ramach obrotu na wtórnym rynku oraz oferowania przepustowości przerywanej, udostępniono znacznie mniej przepustowości niż wielkość zapotrzebowania jaką zgłaszano w trakcie pierwotnych aukcji na zdolność ciągłą;
• mechanizm nadsubskrypcji i wykupu pozostaje najczęściej stosowanym narzędziem zwiększenia dostępnej przepustowości przez operatora systemu przesyłowego, podczas gdy znacznie spadło wykorzystanie innych narzędzi zarządzania ograniczeniami, takich jak mechanizm rezygnacji z zakontraktowanej zdolności czy mechanizm udostępniania zdolności ciągłej z jednodniowym wyprzedzeniem na zasadzie „wykorzystaj lub strać” (FDA UIOLI - firm day-ahead use-it-or-lose-it);
• w przypadku blisko połowy stron IP z ograniczeniami stosowany jest już mechanizm FDA UIOLI, natomiast w pozostałych przypadkach krajowe organy regulacyjne ds. energii powinny podjąć działania dostosowujące zgodnie z wymogami KE dotyczącymi ograniczeń.

Stosowanie procedur zarządzania ograniczeniami

W 2019 r. dodatkowe przepustowości w wyniku zastosowania procedur zarządzania ograniczeniami udostępniono w 12 państwach członkowskich UE, w porównaniu z 7, 11 i 10 krajami odpowiednio w 2016, 2017 i 2018 r.

Wykorzystując wskaźnik liczby dni stosowania procedur zarządzania ograniczeniami, ACER zaobserwował w 2019 r.:

• wzrost częstotliwości wykorzystania mechanizmu nadsubskrypcji i wykupu oraz mechanizmu rezygnacji z zakontraktowanej zdolności – odpowiednio o ok. 25 proc. i ok. 20 proc. - w porównaniu do 2018 r.,
• spadek na poziomie ok. 10 proc. częstotliwości stosowania mechanizmu FDA UIOLI,
• wzrost o ok. 15 proc. częstotliwości wykorzystania mechanizmu LT UIOLI (długoterminowa zasada „bierz lub strać”).

Główne zalecenia dla Komisji Europejskiej i ENTSOG oraz operatorów systemów przesyłowych, które mają służyć poprawie wykorzystania zdolności IP:

• Komisja Europejska może poprawić skuteczność narzędzi stosowanych w celu niwelowania skutków ograniczeń kontraktowych poprzez rewizję swoich Wytycznych dotyczących procedury zarządzania ograniczeniami:
  • ACER sugeruje potrzebę zmiany legislacyjnej rozporządzenia TPA, a dokładniej załącznika do rozporządzenia z Wytycznymi dotyczącymi procedur zarządzania ograniczeniami. Potrzebna jest synchronizacja ram czasowych analizy na potrzeby Raportu dotyczącego ograniczeń (rok kalendarzowy) z okresem aukcyjnym, który pokrywa się z rokiem gazowym (1.10. danego roku - 30.09. następnego roku). Istniejące zapisy nie pozwalają ACER na przyjęcie innego okresu do analiz niż rok kalendarzowy.
  • Zdaniem ACER Komisja Europejska powinna rozważyć możliwość włączenia do zakresu analiz ograniczeń kontraktowych także produkty day-ahead pomiędzy hubami - ACER będzie wówczas mógł prawnie analizować aukcje z premią oraz sytuacje braku ofert na ciągłą zdolność day-ahead na przejściach między strefami.
• ENTSOG i operatorzy systemów przesyłowych powinni nadal poprawiać niezawodność danych, aby zapewnić dokładność informacji dostępnych na Platformie Informacyjnej w ENTSOG:
  • ACER wzywa operatorów  do poprawy jakości, dostępności i transparentności danych - zgodnie z wytycznymi CMP;  operatorzy powinni publikować na Transparency Platform ENTOG informacje o wynikach aukcji z premią oraz o wszystkich niedostępnych produktach na przepustowość; ponadto operatorzy powinni aktualizować informacje o dostępności zdolności w wyniku operacji wirtualnych.
  • ACER wskazuje na potrzebę uspójnienia unikatowego identyfikatora IP - EIC code - na Transparency Platform ENTSOG oraz na platformach rezerwacyjnych - dzięki temu użytkownicy (także dla ACER i NRA) zyskają możliwość efektywnego i zautomatyzowanego przetwarzanie danych na potrzeby analiz.
  • ACER wskazuje, aby ENSOG przedstawiało na Transparency Platform informacje o zbandlowanej przepustowości przensieione z platform rezerwacyjnych mocy.

Ograniczenia kontraktowe – sytuacja na polskim rynku gazu

Autorzy Raportu ocenili, że na połączeniach z systemem polskim nie występowały ograniczenia kontraktowe.

***

Ograniczenia kontraktowe – zgodnie z definicją w rozporządzeniu TPA – rozumiane są jako sytuacja, w której poziom zapotrzebowania na zdolność ciągłą (zagwarantowaną w umowie przez operatora systemu przesyłowego) przekracza zdolność techniczną. Oznacza to, że po stronie danego IP sprzedana jest cała dostępna przepustowość, ale wskutek niewykorzystywania jakiejś części zarezerwowanej przepustowości przez użytkownika sieci, istnieją wolne moce.

Szczegółowe informacje nt. Raportu dostępne są na stronie ACER:

https://www.acer.europa.eu/Media/News/Pages/ACER-reports-on-congestion-in-EU-gas-markets-and-how-it-is-managed.aspx