Urząd Regulacji Energetyki

https://www.ure.gov.pl/pl/konsumenci/faq-czesto-zadawane-py/energia-elektryczna/3627,Czy-mozna-usunac-urzadzenia-elektroenergetyczne-np-slupy-czy-transformatory-z-ni.html
2024-03-28, 14:08

Czy można usunąć urządzenia elektroenergetyczne, np. słupy czy transformatory z nieruchomości lub pobierać z tytułu ich posadowienia pożytki?

Stan prawny

Rozpatrując kwestie związane z posadowieniem urządzeń elektroenergetycznych na posesji nie można pominąć tzw. zaszłości, czyli wyjaśnienia sytuacji prawnej tych urządzeń i wyjaśnić kiedy i na jakich zasadach zostały one wybudowane.

Poniżej podajemy przepisy, na mocy których przedsiębiorstwa energetyczne mogły umieszczać swoje urządzenia na nie należących do nich nieruchomościach.

1. Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (Dz. U. z 1954 r., Nr 32, poz. 135, z późn. zm.) mieszkańcy wsi lub osiedla, w którym zarządzono powszechną elektryfikację, mogli być pociągnięci do świadczeń osobistych i rzeczowych na cele elektryfikacji za wynagrodzeniem.

2. Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 z późn. zm.), organy administracji państwowej, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe mogły - za zezwoleniem naczelnika gminy - zakładać i przeprowadzać na nieruchomościach (zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową) m.in. przewody służące do przesyłania elektryczności, a także inne podziemne lub nadziemne urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Za straty wynikłe z powyższych działań strony ustalały odszkodowanie na podstawie wzajemnego porozumienia. W razie sporu wysokość odszkodowania ustalał, na wniosek zainteresowanego, naczelnik gminy (art. 36 ust. 1 ustawy). Właścicielowi nieruchomości nie przysługiwało odszkodowanie, jeżeli nie poniósł szkody (art. 36 ust. 3 tej ustawy).

3. Zgodnie natomiast z art. 46 ust. 2 pkt 4a ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 z późn. zm.), nieruchomość mogła być wywłaszczona (w tym pojęciu mieści się zarówno pozbawienie jak i ograniczenie prawa własności nieruchomości) na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz gminy, jeżeli była niezbędna na cele budowy i utrzymania urządzeń i instalacji energetycznych, służących do wytwarzania paliw i energii oraz ich przesyłania i dystrybucji. W tym przypadku również wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego należało poprzedzić rokowaniami z właścicielem nieruchomości o nabycie tej nieruchomości w drodze umowy (art. 46 ust. 3 ustawy). Także w myśl art. 70 ust. 1 tej ustawy, zakładanie i przeprowadzanie na nieruchomościach (zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu) przewodów i urządzeń służących m.in. do przesyłania energii elektrycznej, wymagało uzyskania zezwolenia rejonowego organu rządowej administracji ogólnej. Wydanie zaś tego zezwolenia uzależnione było od przeprowadzenia negocjacji z właścicielem nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie wskazanych prac. Zgodnie z art. 55 ust. 1 tej ustawy, wywłaszczenie nieruchomości następowało za odszkodowaniem.

4. W obecnym stanie prawnym, ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości bez zgody jej właściciela (albo użytkownika wieczystego) jest możliwe na podstawie art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2020 r., poz. 65). Stosownie do tego przepisu, starosta, w drodze decyzji, może zezwolić m.in. przedsiębiorstwu energetycznemu na założenie na nieruchomości, położonej na obszarach przeznaczonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na cele publiczne, urządzeń służących m.in. do przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej. Wydanie takiej decyzji, zgodnie z art. 124 ust. 3 wspomnianej ustawy, powinno być jednak poprzedzone rokowaniami z właścicielem (lub użytkownikiem wieczystym) nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie powyższych prac i zawsze następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby, której prawo zostało ograniczone (art. 128 ust. 1 ustawy).

5. Należy zauważyć, że z dniem 3 sierpnia 2008 r. wszedł w życie przepis art. 305 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 2019 r., poz.1145), który stanowi, że nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 §1 Kodeksu cywilnego, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). W świetle powyższego, można zatem zwrócić się z wnioskiem do przedsiębiorstwa energetycznego o zawarcie umowy o ustanowienie służebności przesyłu. Jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w ww. art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, to właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu (art. 3052 § 2 Kodeksu cywilnego).
Jeżeli natomiast właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w ww. art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, to przedsiębiorstwo energetyczne może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem (art. 3052 § 1 Kodeksu cywilnego). Pamiętać przy tym należy, że możliwość skorzystania z tej regulacji uzależniona będzie od okoliczności faktycznych i prawnych zaistniałych już wcześniej w niniejszej sprawie.

6. Trzeba także pamiętać, że na podstawie art. 49 i 191 Kodeksu Cywilnego podłączenie urządzeń energetycznych do sieci przedsiębiorstwa energetycznego wywiera skutki w sferze prawa własności.

Zgodnie z art. 49 Kodeksu Cywilnego, urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania gazu czy prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. Na podstawie art. 191 Kodeksu Cywilnego własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.

Przytoczone przepisy Kodeksu Cywilnego były dla przedsiębiorstw energetycznych podstawą do żądania od odbiorców, którzy wybudowali własnym kosztem przyłącza energetyczne, do żądania przekazania ich nieodpłatnie na majątek przedsiębiorstwa energetycznego.

Co robić?

  1. Zachęcamy zatem do:
    • zapoznania się z przepisami prawnymi, jakie mogą dotyczyć nieruchomości,
    • zgromadzenia i analizy całości dokumentacji dotyczącej nieruchomości, takiej jak: księga wieczysta; akt notarialny; ewidencja sieci uzbrojenia terenu, ewidencja gruntów i budynków; decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwolenie na budowę, jakie musiało uzyskać przedsiębiorstwo energetyczne; zawarte z przedsiębiorstwem energetycznym umowy (służebność gruntowa, użytkowanie, dzierżawa, użyczenie) oraz skonfrontowanie danych zawartych w dokumentach ze stanem faktycznym.
  2. Podjęcie próby negocjacji z przedsiębiorstwem energetycznym w celu wypracowania rozwiązania, satysfakcjonującego obie strony.
  3. W przypadku gdyby okazało się, iż:
    • w odniesieniu do nieruchomości, na której usytuowane są urządzenia przedsiębiorstwa energetycznego, nie została wydana przez właściwy organ decyzja, o której była mowa wyżej,
    • albo też nie zostało wypłacone właścicielowi nieruchomości stosowne odszkodowanie,
    • nie doszło do porozumienia z przedsiębiorstwem energetycznym, to
      istnieje możliwość dochodzenia praw w postępowaniu cywilnym przed sądem powszechnym. Sąd powszechny będzie również właściwy w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego pokrycia strat właścicielom nieruchomości wskutek prac prowadzonych na liniach elektroenergetycznych.
      Zagadnienia związane z rozliczeniami pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi i odbiorcami, z tytułu posadowienia urządzeń energetycznych należących do przedsiębiorstwa energetycznego na nieruchomości gruntowej odbiorcy, nie należą do kompetencji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.
  4. Można także skierować do przedsiębiorstwa energetycznego wniosek o zawarcie umowy o ustanowienie służebności przesyłu.
Data publikacji : 20.07.2010
Data modyfikacji : 13.07.2020

Opcje strony