Urząd Regulacji Energetyki

Dla regulatora ogromne znaczenie ma nowelizacja ustawy Prawo energetyczne, która weszła w życie 10 marca 2010 roku, a w której uwzględniono zmiany wzmacniające pozycję odbiorców energii i paliw, takie jak: uprawnienie odbiorcy do rozwiązania umowy sprzedaży energii elektrycznej bez ponoszenia dodatkowych kosztów, zobowiązanie sprzedawców do sporządzania i publikowania ofert sprzedaży, zobowiązanie operatorów do publikowania listy sprzedawców, którzy działają na terenie tego operatora, oraz wzorców umów zawieranych z użytkownikami systemu, kontrola przygotowania i realizacji programów zgodności oraz obligo sprzedaży przez giełdę.

Nie udało się natomiast uzyskać wzmocnienia pozycji regulatora zwłaszcza w obszarze jego wpływu na kształtowanie rynku i niezależności - wbrew rozwiązaniom rekomendowanym przez UE. - Mimo wielu pozytywnych efektów marcowej nowelizacji prawa energetycznego, mamy pewien niedosyt z nią związany. Liczymy, że pozycja regulatora zostanie wzmocniona w kolejnej noweli - wyrażał nadzieje na zwiększenie instrumentarium, które pozwalałoby chronić odbiorców energii wiceprezes Woszczyk. Na konieczność wzmocnienia pozycji regulatora podczas konsumenckiej debaty zwracał także uwagę Robert Zajdler, ekspert Instytutu Sobieskiego.

Promowanie konkurencji - program działań na rzecz wolnego rynku

Odbiorcy energii to konsumenci jednego z najbardziej niezbędnych dóbr społecznych. Kształtowanie świadomości konsumenckiej odbiorców to ważny cel w strategii Prezesa URE zmierzającej do stworzenia otwartego i w pełni konkurencyjnego rynku energii. Mimo iż, nie jest on organem powołanym wprost do ochrony interesów konsumentów, to analiza rynkowej sytuacji odbiorców skłoniła Prezesa URE do podjęcia działań zmierzających do wzmocnienia ich pozycji, ze szczególnym uwzględnieniem odbiorców wrażliwych społecznie. Odbiorca energii powinien stać się podmiotem na rynku, którego potrzeby i oczekiwania będą uwzględniane przez pozostałych uczestników gry rynkowej. Nie stanie się tak jednak bez zagwarantowanych i dobrze uświadomionych praw, instytucjonalnego wsparcia w sytuacjach spornych i ułatwień w procedurach dochodzenia roszczeń. Prezes URE konsekwentnie prowadzi politykę zmierzającą do wyposażenia odbiorców w odpowiednią wiedzę, informację i narzędzia, tak aby w konsekwencji stali się świadomymi partnerami biorącymi udział w procesie liberalizacji rynku energii.

Już w 2008 roku Regulator opublikował dokument: „Mapa drogowa uwolnienia cen dla wszystkich odbiorców energii elektrycznej”. Przesłaniem tego dokumentu jest stwierdzenie, iż to konsument tj. końcowy odbiorca energii powinien zostać uznany za podstawowego i ostatecznego beneficjenta procesów liberalizacji. Mapa zakłada wzmocnienie pozycji odbiorcy na rynku energii poprzez upowszechnianie wiedzy o rynku i prawie wyboru sprzedawcy, uproszczenie zasad i procedur zmiany sprzedawcy, wdrożenie programu wymiany liczników na elektroniczne ze zdalną transmisją danych oraz możliwością zarządzania popytem (gotowe do działania w ramach inteligentnych systemów pomiarowych), wdrożenie programu ochrony odbiorców wrażliwych oraz zapewnienie porównywalności ofert sprzedaży energii elektrycznej.

Edukacja konsumencka

Prawo do informacji i edukacji jest jednym z fundamentalnych praw umożliwiających odbiorcom indywidualnym wyrównywanie ich szans rynkowych w zetknięciu z silniejszym uczestnikiem wymiany rynkowej, jakim jest przedsiębiorstwo energetyczne. Stąd ostatnie dwa lata to okres wzmożonej aktywności informacyjno-promocyjnej urzędu. Prezes URE rozpoczął i efektywnie kontynuuje działania edukacyjno - informacyjne URE, kierowane z jednej strony do indywidualnych odbiorców energii, z drugiej zaś − do usytuowanych na szczeblach lokalnych powiatowych i miejskich rzeczników konsumentów. Oddziały terenowe URE przeprowadzają warsztaty dla rzeczników konsumentów, przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, pracowników ośrodków pomocy społecznej, organizacji konsumenckich i pozarządowych. Na szkoleniach tych wyjaśniane są zawiłości rynku energii, tłumaczone są ekonomiczne i prawne aspekty zmiany sprzedawcy, warunki i stan liberalizacji rynku energii elektrycznej.

Prawo do zmiany sprzedawcy - podstawowe prawo odbiorcy na rynku energetycznym jest ciągle mało znane odbiorcom energii. Stąd liczne działania URE prowadzone w celu lepszego uświadomienia odbiorcom procedur związanych ze zmianą. W URE funkcjonuje m.in. Centrum Informacji dla Odbiorców Energii - „Jak zmienić sprzedawcę”.

Kontynuując informacyjne wsparcie dla odbiorców energii, w 2010 roku URE przeprowadzi szeroko zakrojoną kampanię edukacyjną promująca prawo do zmiany sprzedawcy, wykorzystującą nowoczesne środki komunikacyjne: billboardy, audycje radiowe i telewizyjne, a także ulotki, poradniki i plakaty. Działania te zostaną sfinansowane ze środków EEA Grants i URE. Przetarg na realizacje kampanii zbliża się już do zakończenia - jeszcze w marcu URE planuje rozpocząć faktyczne prace edukacyjne.

W celu bardziej systemowego rozwiązywania problemów, z jakimi odbiorcy stykają się na rynku, pod koniec 2008 r. Prezes URE powołał nowy projekt o nazwie „Strefa odbiorcy”. Inicjatywa ta, gromadząc przedstawicieli konsumentów, urzędów państwowych oraz firm działających na rynkach energii elektrycznej, gazu i ciepła, ma za zadanie rozwiązywanie powszechnych problemów odbiorców oraz wypracowanie standardów dobrych praktyk. Zakłada współpracę środowisk reprezentujących interesy konsumentów, sektora energetycznego i administracji. W ramach forum Strefy Odbiorcy poszukuje się rozwiązań dla powszechnych problemów odbiorców, upowszechniane są najlepsze praktyki, podejmowane są działania na rzecz propagowania wiedzy, wyposaża się odbiorców w podstawowe narzędzie jakim jest aktualna informacja o stanie rynku, o przysługujących prawach i obowiązkach, jak i o możliwości korzystania z różnych form pomocy realizowanych przez przedsiębiorstwa energetyczne w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu.

Liberalizacja rynku - na drodze do wzmocnienia konkurencji, wzmocnienia regulatora i wzmocnienia odbiorcy

Pełna liberalizacja polskiego rynku energetycznego nadal nie jest możliwa, ponieważ nie zostały spełnione warunki, które Prezes URE uważa za konieczne, by proces ten mógł zostać zakończony tj. nie została wzmocniona konkurencja, odbiorca i regulator. Natomiast zmiany, jakie na rynku dokonały się w 2009 roku pozwalają na ostrożny optymizm w omawianym obszarze. Zmiana uwarunkowań gospodarczych - wyraźny spadek popytu - spowodował spadek cen energii elektrycznej oraz pewną zmianę postawy sprzedawców wobec odbiorców energii, przejawiająca się większą otwartością na negocjacje cen i zróżnicowanie ofert. Jednocześnie nastąpił wzrost liczby zmian sprzedawcy. Od początku 2009 r. prawie dwa tysiące odbiorców przemysłowych oraz prawie dwustu odbiorców w gospodarstwach domowych zmieniło sprzedawcę (w 2008 r. było to odpowiednio 23 i 364 podmioty). Wzrost aktywności sprzedawców energii oraz jej odbiorców zdecydowanie cieszy. Z pewnością przyczyniły się tego działania, jakie w ostatnich 2 latach prowadził Prezes URE. W tym czasie wyraźnie uprościł i ponad czterokrotnie skrócił proces zmiany sprzedawcy. Znacząco zmniejszyła się też liczba spraw, jakimi w procesie zmiany sprzedawcy musi się zająć odbiorca. Obecnie do odbiorcy należy wyłącznie zawarcie umowy sprzedaży z nowym sprzedawcą i rozliczenie się ze starym. Wszystkie pozostałe formalności, łącznie z wypowiedzeniem umowy staremu sprzedawcy, może wykonać nowy sprzedawca, jeśli zostanie do tego upoważniony. Usunięto także ograniczenia w liczbie zmian sprzedawcy (wcześniej gospodarstwa domowe i małe przedsiębiorstwa mogły dokonywać nieodpłatnie zmiany sprzedawcy dwa razy w ciągu 12 kolejnych miesięcy).

Niemniej jednak, URE chce nadal ułatwiać odbiorcom poruszanie się na trudnym rynku elektroenergetycznym. Temu celowi ma służyć opracowany - z inicjatywy Urzędu - przez PTPiREE i TOE wzorzec tzw. generalnej umowy dystrybucji (GUD). Został on rekomendowany przez towarzystwa odpowiednio sprzedawcom i dystrybutorom energii. Wzorzec znacznie ułatwi i przyspieszy zawieranie generalnych umów dystrybucji, a co za tym idzie przyczyni się do wzrostu konkurencji wśród sprzedawców.