Urząd Regulacji Energetyki Jubileusz URE: Kurtyka, Gawin, Bando, Swora i Juchniewicz o historii i przyszłości regulacji sektorowej - Aktualności -

– To nie tylko opis ćwierćwiecza historii, ale również próba spojrzenia w przyszłość, ponieważ przed całym sektorem energetycznym ‒ na poziomie europejskim, regionalnym i krajowym ‒ stoi wiele wyzwań dotyczących transformacji energetycznej, wdrażania kolejnych regulacji unijnych, strategii Europejskiego Zielonego Ładu, a rola regulatora w tych działaniach jest i będzie znacząca – zauważył Rafał Gawin, Prezes URE.

– Jestem głęboko przekonany, że dzięki wiedzy i doświadczeniu oraz zaangażowaniu autorów będzie to unikalne kompendium wiedzy o ćwierćwieczu regulacji sektora oraz wyzwaniach stojących przed polskim rynkiem energii – powiedział szef URE otwierając spotkanie.

- Jubileusz 25-lecia Urzędu Regulacji Energetyki zbiega się w czasie z 18. już rocznicą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Jednocześnie w 2022 r. minie rok, odkąd Prezes URE objął stanowisko Wiceprzewodniczącego Rady Regulatorów unijnej Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER). A przecież wiosną 1997 r., kiedy – na mocy ustawy Prawo energetyczne – URE było tworzone, sama ACER jeszcze nie istniała, a pewnie nawet trudno było sobie wyobrazić, że kiedykolwiek powstanie. Powołana zostanie dopiero w kwietniu 2009 r., w ramach tzw. Trzeciego Pakietu Energetycznego, będącego swoistym kamieniem węgielnym wewnętrznego unijnego rynku energii. Dlaczego o tym wszystkim wspominamy? Warto bowiem uświadomić sobie, jak wiele może się czasem wydarzyć lub diametralnie zmienić w ciągu 25 lat; i jak wiele rzeczy, których kiedyś albo nie sposób było sobie w ogóle wyobrazić albo nie sposób było o nich marzyć, po ćwierćwieczu okazuje się nagle elementem codziennej, oczywistej, namacalnej rzeczywistości. Warto o tym pamiętać, a nawet traktować jako swojego rodzaju punkt odniesienia.

- Jako prezes URE od początku przytaczałem słowa amerykańskiego ekonomisty, doradcy prezydenta Clintona – Roberta Reicha, który w swojej książce „Praca narodów”, tak zdefiniował rynek: <<rynek nie jest dziełem boskim, (…) to ludzie się umówili czym będą handlować, na jakich warunkach, na jakich zasadach>>. Co jest przedmiotem obrotu, to jest wyborem konsumenta z jednej strony, ale też i strony podażowej. Natomiast o cenie dobra, czy usługi decyduje już sam rynek. Od początku funkcjonowania energetyki na świecie, tego rynku nie było, były tylko monopole naturalne. Tak się wtedy wydawało, że to właściwy sposób postępowania i gospodarowania. Ludzkość zreflektowała się na początku lat 70. ubiegłego stulecia, że monopole nie służą wzrostowi gospodarczemu i wzrostowi dobrobytu, że trzeba poddać energetykę działaniu mechanizmu rynkowego. Doświadczenie wskazało, że będzie to najwłaściwszy sposób alokacji zasobów - tłumaczył Juchniewicz dodając - 25 lat temu w Polsce początki regulacji były bardzo skromne. Najważniejszą sprawą było wydanie koncesji na prowadzenie działalności energetycznej. Natomiast rynek był sprawą odległą.

- Regulator musi mieć w sercu, że każde słowo, którego użyje ma wpływ na obywatela. To jest jedna z niewielu funkcji w Rzeczpospolitej, gdzie jeden człowiek ma bezpośredni wpływ na każdego obywatela. Stąd pewnie różne zakusy by osłabiać tę instytucję. Ja jestem zwolennikiem wzmacniania, bo sprowadzenie roli regulatora tylko i wyłącznie do administratora, to za mało. Regulator ma być tym, który, jeśli prawo nie nadąża - a często nie nadąża – wkracza jako „pętla sprzężenia zwrotnego”. W Polsce regulator ma status organu administracji rządowej, czyli tak naprawdę powinien realizować politykę rządu. A co się dzieje, gdy polityka rządu nie bardzo zgadza się z zasadami rynkowymi, z zasadami  konkurencyjności? To są wrażliwe kwestie. Trzeba absolutnie wspierać rząd, ale też patrzeć mu na ręce, kiedy następują próby koncentracji, czy wyłamania się z rynku.

- W energetyce mamy do czynienia z dychotomią: z jednej strony jest wolny rynek, z drugiej zaś - jest on regulowany. Trudno będzie doprowadzić do tego, aby rynek stał się zupełnie wolny, bo regulacja jest potrzebna. Pytanie tylko, w którym kierunku ta regulacja będzie zmierzała. Zgadzam się z przedmówcami, że rynek nie powinien być przeregulowany. Ta regulacja powinna być inteligentną, powinna odpowiadać na najistotniejsze problemy z punktu widzenia ekonomicznego i technologicznego. Swora podkreślił także: - Regulator powinien być „charakterny”. Powinien trzymać dystans nie tylko do sfery politycznej, ale również do przedsiębiorstw energetycznych. Regulator ze swoją niezależną pozycją polityczną znajduje szczególne miejsce w systemie administracji publicznej. Model wielopoziomowego rządzenia w UE plasuje regulatora w szczególnym miejscu: z jednej strony jako organ krajowy, ale też jako część europejskiej sieci. Cieszę się, że Rafał Gawin bardzo aktywnie działa w tej strukturze jako wiceprzewodniczący ACER, bo to pozwala nam mieć wpływ na podejmowanie decyzji na poziomie europejskim.

-  Dziś chyba największym wyzwaniem jest przewidzenie, jak regulacja wpisze się w rynek, bądź jak rynek wpisze się w regulację. W pierwszych latach funkcjonowania URE zdecydowanie więcej było stałych, a tym samym pewnych czynników. Były one bardziej przewidywalne, ponieważ nie podlegały prawom rynku. Tym samym regulator funkcjonował w warunkach większej pewności co do efektów jego działania i wpływu na rynek. Natomiast obserwowany od lat rozwój technologiczny, innowacje oraz rosnąca dynamika zmian przekładają się na konieczność wprowadzenia „elastycznej” regulacji. Zatem dziś nadrzędnym pytaniem z jakim mierzy się regulator jest to, jak dopasować dynamikę regulacji do dynamiki rynku? Gdzie powinna przebiegać granica rynku i jego uwolnienia, żeby nadrzędny cel regulacji sektorowej nadal był spełniony? – zwracał uwagę Rafał Gawin.

- Jakie są możliwe do wdrożenia rozwiązania pośrednie pomiędzy regulacją a jej brakiem? - odpowiadał na pytanie moderatora Prezes URE -  Dziś rynki nie są już tak stabilne i przewidywalne – rynek się coraz bardziej uwalnia, cechuje go ogromna dynamika zmian. Postęp technologiczny, rosnący udział OZE w miksie energetycznym – wszystko sprawia, że trudno jest przewidzieć całkowity efekt działań regulacyjnych dla rynku. Powstają na nim nowe podmioty: społeczności obywatelskie, agregatorzy usług. Te wszystkie zmiany z całą pewnością wymagają zaprojektowania i wdrażania nowej polityki regulacyjnej.